CD-recensie

 

© Aart van der Wal, februari 2017

 

Nederlands Blazers Ensemble - Davidsbündlertänze

Schumann: Davidsbündlertänze in een bewerking van Hans van der Heide en Micha Hamel

Nederlands Blazers Ensemble

NBE Live NBECD040 • 50' •

Live-opname: 1 mei 2016, Nieuwe Kerk, Den Haag

 

Ondanks artistieke successen ging het levenspad van Robert Schumann (1810-1856) niet over rozen. En dat is dan nog maar voorzichtig uitgedrukt. Het was een leven vol conflicten, tegenstand, visioenen en verwarring, met als slotakkoord een vrijwillig verblijf in een psychiatrische inrichting nadat een zelfmoordpoging was mislukt. Op 4 maart 1854 had hij zich in de Rijn gestort, de rivier die in zijn muziek zo'n rol van betekenis speelde ('Am Rhein, im heiligen Strome', uit  Dichterliebe  op. 48 nr. 6, maar ook in de Derde symfonie, de Rheinische). Hij werd echter gered en vervolgens op eigen verzoek opgenomen in een kliniek in Endenich, ten prooi aan het monster van de psychische ineenstorting, met vreemde en wrede klanken in zijn hoofd die hem dagelijks teisterden en al even afgrijselijke beelden die hem onophoudelijk bestookten. Het was gedaan met de man die als geen ander het Duits-romantische piano- en liederenrepertoire had verrijkt en die nu in een psychotische martelkamer nog slechts op de barmhartige dood kon wachten.

Zijn verloving in 1837 (in die tijd nog een belangrijke gebeurtenis) met Clara Wieck had ontstellend veel voeten in de aarde. Er moest zelfs een rechter aan te pas komen om daarvoor de weg vrij te maken. Deze dochter van Schumanns vroegere pianoleraar zou haar Robert ondanks alle plussen en minnen zijn verdere leven trouw blijven. Met haar richtte hij de 'Davidsbund' op, zij het alleen op papier. Het doel ervan was nobel: op de bres staan voor eerlijke en hoogstaande kunst. Literair hoogst begaafd, een uitmuntend muziekcriticus en zijn hoogste creatieve troeven uitspelend in het domein van het muzikale miniatuur leefde Schumann allengs in een romantische droomwereld, waarin twee zielen om voorrang streden: Eusebius en Florestan, maar ook een strijd wég van de grauwe middelmaat en de kleinzieligheid, de moeizame weg omhoog naar het hogere in de kunst, de vurige, enthousiaste Robert als voorvechter van progressieve klanken en nieuwe ideeën, maar ook als schepper van de diepzinnige lyriek, de 'dichter in tonen'. Het was de 'Davidsbund' ten voeten uit....

In de in het verlovingsjaar 1837 geschreven 'Davidsbündlertänze', zestien dansen voor piano, komen de beide sterk contrasterende karakters van Florestan en Eusebius met de expressieve kracht van de muzikale verbeelding aan het woord. Daar is Florestan, de bevlogen en het hart op de tong dragende durfal, daar is Eusebius de 'filosoof' en fijnzinnige dichter. Ze vullen elkaar prima aan en vertegenwoordigen gezamenlijk het beeld van de ideale kunstenaar. Natuurlijk, ze zijn Schumanns alter ego's, in een zeldzame mengeling van droom en werkelijkheid. Die zestien pianostukken zijn net zo afwisselend: de delen waarin Florestan ten tonele wordt gevoerd zijn wild, grillig, heftig, met veel lef; de klanken die rond Eusebius zijn gesponnen zijn liefdevol, kalm, contemplatief en lyrisch. Naarmate het stuk vordert vloeien hun sterk contrasterende eigenschappen steeds meer in dialoogvorm samen.

Het Nederlands Blazers Ensemble vroeg Hans van der Heide om van de 'Davidsbündlertänze' een bewerking te maken. De componist Micha Hamel (hij voelt zich een geestverwant van Schumann) schreef naar aanleiding van enkele dansen uit de reeks nieuwe muziek. Op 1 mei 2016 werd het stuk uitgevoerd in de Nieuwe Kerk in Den Haag.
Het NBE heeft al veel bewerkingen op zijn naam staan (u vindt een aantal besprekingen daarvan terug op onze site). Wat zo boeiend is, is dat het ensemble er al jaren niet alleen in slaagt om steeds weer nieuwe muziekgeschiedenis te schrijven, avontuurlijke wegen te zoeken en te vinden, maar daarbij ook de virtuositeit van een topensemble te demonstreren. De lat ligt op twee fronten hoog: artistiek én speltechnisch. Wat tevens een belangrijke, zo niet doorslaggevende rol speelt is de zelf gekozen programmering: binnen de burelen aan de Korte Leidsedwarsstraat in Amsterdam worden de programma's in onderling overleg samengesteld (ik was er zelf een keer bij). Daar ontstaan de ideeën die om verdere uitwerking vragen, daar wordt de basis gelegd van wat men wil en wat men kan. Er hoeven geen compromissen te worden gesloten en dus ligt de weg open naar een boeiend (lees avontuurlijk) programma. Het is dit samenspel tussen creativiteit en kunde die al jarenlang zoveel publiek op de been brengt. Daaronder (gelukkig!) ook veel jongeren. Het traditionele Nieuwjaarsconcert in de Grote Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw is daarvan een goed voorbeeld. Onnodig te zeggen dat de 'Davidsbündlertänze' in de categorie 'once-in-a-life- time' valt. Een troost: de cd houdt die vast!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links