CD-recensie
© Aart van der Wal, januari 2017
La Esfera de Apolo - Music from 18th Century Lima, Peru José de Orejón y Aparico: Cantada 'Ah, del dia! Ah, de la fiesta!' - Villancico 'Por besar de este Fénix las plantas' - Cantada 'Jilguerillo sinoro' - Sonata III à 2 con organo (anoniem, jezuïetenmissie van Chiquitos, Bolivia, 18de eeuw) - Villancico 'Enigma sagrado' - Cantada 'Ah, de la esfera de Apolo!' - Dolores y Gozos de San Joseph (chacona & giga) Anoniem: Sonata Coreliana tecla I (anoniem, jezuïetenmissie van Chiquitos, Bolivia, 18de eeuw) Zipoli: Tocatta Al post communio (uit Sonate d'Intavolatura per organo e cimbalo) Ceruti: Xácara 'Segun veo el Aparato Música Temprana: Lucia Martin-Carton en Soledad Cardoso (sopraan), Fernando Guimaraes (tenor), Monica Walsman en Florian Deuter (viool), Robert Smith (basse de violon), Adrian Rodriguez Van der Spoel (barokgitaar en artistieke leiding), Manuel Vilas Rodriguez (barokharp), Wouter Verschuren (dulcian), Francesco Corti (orgel en klavecimbel) Cobra 0051 • 71' • Opname: december 2015, Waalse Kerk, Amsterdam |
 |
De Peruaanse componist José de Orejón y Aparico werd geboren in Huacho in 1705 en overleed in Lima in 1765. Voor menigeen zal hij onbekend zijn, maar wie zich enigszins verbonden voelt met het Utrechtse TivoliVredenburg zal niet alleen zijn naam maar ook zijn muziek (tenminste) deels kennen. En ongetwijfeld dan ook het ensemble La Esfera de Apolo. Op 3 december 2015 trad het gezelschap daar op in een programma dat ondermeer was gewijd aan de muziek Jose de Orejón y Aparico. Uit de programmatoelichting: 'José de Orejón y Aparicio was de eerste in Latijns-Amerika geboren musicus die in Lima als kapelmeester werd aangesteld. Het leven van deze vergeten achttiende-eeuwse meester valt samen met een piek in de culturele ontwikkeling van de Peruaanse hoofdstad [Lima]. Orejón vertegenwoordigt de Italianisering van de muziek met virtuoze uitbarstingen voor viool en zang. Zijn muziek is tegelijk typisch Peruaans met krachtige thema's, delicate harmonieën en energieke ritmes'.
Deze nieuwe cd van het Nederlandse label Cobra is de eerste aan de muziek van Orejón y Aparico gewijde Europese opname. Diens stijl is duidelijk verbonden met die van de Italiaanse barok, maar wel vermengd met typisch Peruaanse invloeden. De thematiek en ritmiek zijn krachtig, de syncopen vaak verrassend, het contrapunt briljant en de energie die ervan afstraalt zeer aanstekelijk. Het is daarom bijzonder jammer dat er van deze componerende priester slechts negentien werken bewaard zijn gebleven. Het glas is echter duidelijk halfvol: de sonates, cantates en villancico's geven meer dan slechts een representatief beeld van de achttiende-eeuwse barokmuziek in Peru. Die zo oorspronkelijk en krachtig is dat zij best geassocieerd mag worden met de muziek van groten als José de Nebra en José de Torres.
Dan is er het in ons land gevestigde ensemble Música Temprana dat zich volgens de website toelegt op het repertoire uit de renaissance en barok, niet alleen uit Latijns-Amerika, maar ook vanuit bronnen van het toenmalige Spaanse wereldrijk. Het wil met name de muzikale ontwikkeling van Latijns-Amerika in kaart brengen vanaf het moment dat de eerste conquistadores voet aan wal zetten in de Nieuwe Wereld tot en met de volwassenwording van de eigen barokmuziek op Latijns-Amerikaanse bodem. Het repertoire van het ensemble is veelal het resultaat van eigen onderzoek van de dirigent en oprichter, Adrián Rodríguez Van der Spoel. Dat onderstreept nog eens het unieke karakter van deze artistieke onderneming.
Sinds het eerste concert in 2001 bracht het ensemble zes cd-opnames uit en heeft het optredens verzorgd op belangrijke gespecialiseerde festivals, zoals het Festival Oude Muziek van Utrecht, de Trigonale in Oostenrijk, het Oude Muziek Festival in Stockholm, Laus Polyphoniae en het Festival van Vlaanderen in België, het Mozart Festival in Rovereto (Italië) en Musica Sacra in Maastricht. Verder heeft Música Temprana verschillende concerttournees gedaan in Latijns-Amerika, met name in Bolivia, Costa Rica, Argentinië en Ecuador.
Het ensemble onderscheidde zich ook door belangrijke projecten als de integrale opname van de Codex Trujillo del Perú, de reconstructie van barokviolen uit de Chiquitos in Bolivia (inclusief concerten) en de geënsceneerde versies van de Ensaladas van Mateo Flecha en van de madrigaal-comedie Il festino van Adriano Banchieri.
Een bijzonder belangrijke, zo niet doorslaggevende factor voor de promotie van deze kostelijke muziek zijn de vocale en instrumentale kwaliteiten van het ensemble: dit is kernachtig samengevat wereldtop. Het is de combinatie van fenomenaal esprit en perfecte balans en stemvoering die deze muziek naar voor mij ongekende hoogten stuwt. Er is in dit musiceren (en daar betrek ik de drie vocalisten uitdrukkelijk bij) zoveel finesse en raffinement te ontdekken dat het niet anders dan adembenemend is. Het heeft niet zoveel zin om daarvan een voorbeeld te noemen, want de cd is van begin tot eind een groot feest, maar als het toch moet: de villancico 'Por besar de este Fénix las plantas', waar alle uitmuntende eigenschappen van het ensemble in samenkomen. Interessant is ook dat muziek van andere componisten werd toegevoegd, zowel uit anonieme bronnen als van twee componisten die hun wortels in Italië hadden, maar uiteindelijk in respectievelijk Argentinië en Peru hun creatieve arbeid voortzetten: Domenico Zipoli (Prato, Italië, 1688-Córdoba, Argentinië, 1726) en Roque Ceruti (Milaan, ca. 1686-Lima, 1760). Last but zeker not least is daar die voortreffelijke opname: Tom Peeters heeft er weer een 'obra maestra' van gemaakt.