Mozart: Vioolconcerten nr. 3 in G, KV 216 - nr. 4 in D, KV 218 - nr. 5 in A, KV 219.

Andrew Manze (violist en dirigent), The English Concert.

Harmonia Mundi HMU 907385 • 76' •

 

---

Andrew Manze heb ik al geruime tijd geleden in mijn muzikale hart gesloten. Nog maar kort geleden liet ik een groot aantal opnamen met deze topviolist in de hoofdrol de revue passeren (klik hier voor verdere bijzonderheden) en weer is sprake van een voltreffer met deze drie vioolconcerten van Mozart.

Ik denk niet dat ik de recensie van Paul Korenhof naar aanleiding van de PentaTone-opname met Julia Fischer en het Nederlands Kamerorkest o.l.v. Yakov Kreizberg (klik hier) van KV 216 en 218 ernstig te kort doe met mijn constatering dat het toch uiteindelijk Manze is die wat mij betreft in dit programma echt de eerste keus is. Misschien nog sterker uitgedrukt: Grumiaux, Mullova (Philips), Dumay (DG) en Huggett (Virgin) vallen dan gewoon af.

Manzes spel onderscheidt zich van dat van de overige deelnemers door zijn originele aanpak die Mozarts muziek eenvoudigweg ontdoet van de snuisterijen die de overige solisten kwistig rondstrooien, maar die juist daardoor de afstand tussen de componist en de luisteraar aanmerkelijk hebben vergroot. Daar kom je trouwens pas achter als je Manze eenmaal aan het werk hebt gehoord. De traditionele, cosmetische lagen zijn er een voor een vanaf gepeld en we krijgen naar mijn smaak nu voor het eerst deze vioolconcerten onopgesmukt te horen, zonder dat aan passie en schittering wordt ingeboet.

Alleen al de Turkse finale van KV 219 laat al in het begin direct horen waarom Manze alle anderen in de schaduw stelt, alsof de violist in Mozarts muzikale huid is gekropen en op avontuurlijke strooptocht is gegaan. Dit is niet de overbekende, romantische warmte en de voortdurende wenteling rondom de as van opperste klankschoonheid, maar de aardgebonden revolutie die is ingekaderd in volstrekt verantwoord historiserend musiceren op een niveau dat gehoord moet worden. Manze behandelt de vioolpartij hier niet als hoofdinstrument, maar regelrecht als dramatis personae, wat een volstrekt ander beeld oplevert dan hetgeen we tot nu toe gewend zijn geweest.

Manzes benadering van deze partituren vindt zijn oorsprong en substantie in Leopold Mozarts Versuch einer gründlichen Violinschule dat in 1787 het licht zag en een ware schat aan informatie oplevert over de wijze waarop in huize Mozart viool werd gespeeld. Het leerboek voert ons bovenal door de technische en stilistische elementen van het vioolspel in de achttiende eeuw en is vanuit het historiserende perspectief alleen al om die reden onmisbaar (het boek is nog steeds verkrijgbaar, met of zonder uitvoerige annotaties). Manze wijst er mijns inziens terecht op dat vele zogenaamde Mozart-specialisten de moeite niet nemen om de inzichten van vader Mozart tot zich te nemen, maar ook voor niet-violisten en belangstellende leken kan het werk een ware openbaring opleveren.

Het is tegenwoordig goed gebruik dat de violist zelf de cadensen concipieert en speelt, maar ik vind dat niemand dat zo overtuigend geïntegreerd doet als Manze hier demonstreert. Zowel de inleidingen als de grote solocadensen staan in het teken van een bondige, maar zeer geconcentreerde muzikale betoogtrant die zijn wortels vindt in Mozarts eigen uitgeschreven cadensen voor andere werken, met inbegrip van die voor de soloviool in de Sinfonia concertante KV 364 en in Ein musikalischer Spaß KV 522. Dat waren voor Manze zeer bruikbare leerstukken en hij trok er zo te horen alle denkbare profijt van.

Manze vermeldt en passant ook nog dat hij de cadensen die hij voor de nieuwe Mozart-uitgave van Breitkopf & Härtel onder regie van Cliff Eisen aanleverde, uitgerekend voor deze cd-opname niet heeft gebruikt: "There is a danger that musicians treat their interpretations as Victorian lepidopterists did butterflies, chasing them across continents, netting them and pinning them through the heart. What remains, as Monty Python might say, is an ex-butterfly. I felt that the published cadenza has been pinned already. Better find new ones still flying."

Gevat in een prachtige opname die ook het doortekende en kristalheldere orkestspel alle kansen geeft, is dit mijn eerste keus in de zo langzamerhand vrijwel onverzienbare rij opnamen van deze zo populaire concerten