CD-recensie
© Aart van der Wal, januari 2018
In Flanders' Fields 97 Mortelmans: De Kinderen der Zee (selectie) - Ellen, een lied van de smart - Als de ziele luistert Aerts: In Flanders' Fields (De) Boeck: C'est en toi, bien aimé - Cantilene van Francesca (uit La route d'Emeraude) - Recitatief en aria van prinses Zonnestraal (uit Winternachtsdroom) Liesbeth Devos (sopraan), Peter Gijsbertsen (tenor), Werner van Mechelen (bariton), Württembergische Philharmonie Reutlingen o.l.v. Dirk Vermeulen |  |
Geweldig toch hoezeer het Belgische label Phaedra zich al een kwarteeuw bekommert om met name het Vlaamse repertoire dat zo rijk is aan stijl en inhoud. De geweldige serie 'In Flanders' Fields' heeft met deze nieuwe uitgave het indrukwekkende aantal van 97 bereikt. Nog heel even en het wordt tijd voor een feestje, als de honderdste uitgave kan worden gepresenteerd. En dan te bedenken welke risico's met een dergelijk project verbonden zijn, want aan de artistieke kwaliteit wordt geen concessie gedaan, terwijl de baten bepaald niet voor de kosten uitgaan. Wie dit, samen met een aantal sponsors, dit aandurft, verdient heel wat meer dan slechts een accolade in de marge.
Doen wij Nederlanders het op dit gebied zoveel slechter? Lastig te zeggen. Dan zou ik veel meer inzicht moeten hebben in het beschikbare repertoire (de vergelijking met de bekende hoorn des overvloeds ligt voor de hand) en wat daar zoal van is uitgebracht. Op het gebied van de eigentijdse Nederlandse muziek is er in ieder geval het Attacca-label dat wordt gerund door Sieuwert Verster en dat behoorlijk van zich doet spreken. Dat geldt niet minder voor een van die andere belangrijk voorvechters van Nederlands repertoire: het label Et'cetera. Maar ook CPO heeft het een en ander aan Nederlandse muziek gedaan, terwijl het duo Doris Hochscheid en Frans van Ruth cellosonates van Nederlandse bodem heeft opgenomen. Ook de serie Composer's Voice (Donemus) heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de verspreiding van Nederlandse muziek, eerst op lp en later op cd. Zoals meestal: het is dus slechts zelden zwart-wit. Wat niet wegneemt dat het best heel bijzonder is dat slechts één label zich heeft vastgebeten in één repertoiresegment en dat dit bovendien geheel en al is gestoeld op een privé- initatief, met of zonder sponsors, met alle financiële (niet artistieke!) risico's vandien. Daar komt heel veel vrijwilligerswerk en liefde voor het vak aan te pas, neemt u dat maar van mij aan!
Deze nieuwe cd in de serie 'Flanders' Fields' is geheel gewijd aan het vocale werk van drie Vlaamse componisten: een selectie uit de opera De Kinderen der Zee, de concertaria 'Ellen' en het prachtige lied 'Als de Ziele luistert' (op tekst van Guido Gezelle) van Lodewijk Mortelmans (1868-1952) naast liederen en operafragmenten van August De Boeck (1865-1937) en het lied 'In Flanders' Fields' van Peter Aerts (1912-1996). Wat al deze stukken met elkaar verbindt is hun laatromantische inslag, het indringend expressieve karakter dat er voortdurend uit spreekt en de fraai vormgegeven orkestratie. Dit is geen muziek om zomaar aan voorbij te gaan of slechts ter kennisgeving aan te nemen. Integendeel, zij verdient het om aandachtig beluisterd en dienovereenkomstig genoten te worden. Kanttekeningen zijn er niet, of zou het feit moeten zijn dat Mortelmans' concertaria 'Ellen' (voor tenor en orkest) uit 1895 in deze selectie is opgenomen, hoewel de componist heeft zich er juist altijd tegen heeft verzet dat het zou worden uitgevoerd. De gemaakte keuze lijkt mij echter terecht, want dit is zeer aangrijpende muziek op een al even aangrijpende tekst (van Frederik van Eeden) die het meer dan waard is om te worden gehoord.
Men hoeft zich wat mij betreft niet te buigen over de vraag hoe oorspronkelijk deze muziek in haar wezen is. Of zij niet wel of niet invloeden van andere componisten verraadt, of er wel of niet een snuifje Wagner te ontdekken valt, of er geen sporen zijn van gelijkgestemde Britse componisten als John Ireland of George Butterworth. En of dat dan wel of geen toeval is. Wat wel onomstotelijk vastaat is dat dit muziek is die een brede dramatische gestiek paart aan een hecht concept dat al direct overtuigt. Voor mij waren met name de gekozen fragmenten uit Kinderen der Zee en 'Ellen' zelfs regelrechte ear-openers die al bij eerste beluistering diepe indruk maakten, zowel bezien vanuit de sterk accelererende dramatiek en intense lyriek als de daarbij gekozen, naadloze vormgeving. Waarbij ik de overige miniaturen zeker niet tekort wil doen.
Solisten, orkest en dirigent bewijzen zich als de ultieme pleitbezorgers van dit gloedvolle repertoire, terwijl de kwaliteit van de opname boven iedere kritiek verheven is. In het boekje zijn niet alleen alle gezongen teksten opgenomen, maar tevens een uitvoerige toelichting (ook in het Nederlands, wat des te belangrijker is omdat dit geen stukken zijn die de meeste liefhebbers zullen kennen). De conclusie kan dan ook niet anders zijn dan dat sprake is van een sublieme uitgave die de muziek van deze drie grote Vlamingen het best denkbare podium geeft.