CD-recensie

 

© Aart van der Wal, januari 2017

 

Llibre Vermell de Montserrat

Cants i danses en honor de la Verge Negra del Monestir de Montserrat (14de eeuw)

La Capella Reial de Catalunya, Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall

Alia Vox AVSA9919 • 72' • (sacd) + • 74' • (dvd)

Live-opname: 25 november 2013, Santa Maria del Pì. Barcelona

   

Voor de Catalanen is de berg Montserrat ('gezaagde berg') wat de berg Sinaï is voor het Joodse volk. Of Helikon en Parnassus voor de Griekse Oudheid. De mythologische traditie van Montserrat gaat terug naar de oeroude verering van Isis, een heidense vruchtbaarheidsgodin die als 'La Moreneta', in de vorm van een uit zwarte steen gehouwen vrouwenfiguur. staat afgebeeld. Waarom zij in het zwart is gehuld weet men niet, maar de iconografische voorstelling kan verband houden met het 'nigra sum sed formosa' ('ik ben zwart, maar mooi') uit het Hooglied.

Sinds het einde van de vijftiende eeuw vindt men in de iconografische traditie van de bij Barcelona gelegen berg Montserrat allerlei houtsneden van Maria met op haar schoot het Jezuskind, maar dan zo voorgesteld dat het een grote zaag in de hand houdt waarmee het granieten berggesteente in tweeën wordt gespleten en verzaagd. Die 'gouden' zaag zaagt aan twee kanten: aan de ene kant wordt de zaag gezet in de door de engelen gevormde rotssteen die aldus kan wordengevormd, terwijl het aan de andere kant de verharde zielen symboliseert van de vromen en de pelgrims, van de gelovigen en de zondaars, van de monniken en de lekenbroeders. Ook in de harten moet immers de zaag worden gezet alvorens die te kunnen omvormen naar naastenliefde.

Het op de berg Montserrat gelegen klooster behoorde tot de belangrijke middeleeuwse pelgrimsoorden. Het was voor de talloze pelgrims uit Italië en van de Balearen een halteplaats op weg naar het culminerende eindpunt, Santiago de Compostela. Geen wonder dus dat Montserrat ook op muzikaal gebied van zich liet spreken, getuige de door de monniken door de jaren heen samengestelde en onderhouden Codex, 'El Llibre Vermell' ('Het Rode Boek'), een rijke verzameling liederen en dansen. Ze hadden tot doel het spiritueel opmonteren van de na een lange tocht inmiddels dodelijk vermoeid geraakte pelgrims.

Montserrat

Jordi Savall zou Jordi Savall niet zijn als hij niet alleen deze Codex had uitgekozen, maar er ook een uitgebreide studie van had gemaakt en omgezet in deze sublieme uitvoering die ons weer eens doet beseffen hoe immens rijk de Spaanse muziekcultuur van rond de middeleeuwen is geweest en hoezeer het religieuze karakter ervan zijn stempel heeft gezet op het 'zingend geloven'. De bijgesloten dvd maakt deze belevenis ook in visuele zin nog eens extra tastbaar. Bovendien krijgt u zo een riant uitzicht op het bijzondere instrumentarium. Het bijgeleverde boekwerk (want dat is het, in de beste Alia Vox traditie) is een sieraad op zich.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links