CD-recensie
© Aart van der Wal, mei 2017
Monteverdi & The Other Vespers Lodovico Grossi da Viadana: Deus in adiutorium (1612) - Antifoon I - Monteverdi: Dixit Dominus (secondo, 1641) - Palestrina / Bovicelli: Ave verum Corpus (1561/94) - Antifoon II - Monteverdi: Confitebor bibi, Domine (secondo, 1641) - Donati: Dolcis amor Iesu! (1616) - Antifoon III - Monteverdi: Beatus vir (primo, 1641) - Antifoon III (herhaling) - Antifoon IV - Monteverdi: Laudate pueri (primo, 1641) - Castello: Sonate in d (1629) - Antifoon V - Monteverdi: Laudate Dominum (primo, 1641) - Frescobaldi: Toccata terza (1637) - Kapitel - Monteverdi: Hymne: Ut queant laxis (1641) - Responsoriaal: Magnificat antifoon - (G.) Gabrieli: Magnificat a 14 (1615) - Usper: Sonata a 8 (1619) - Inzameling: Benedicamus Domino - Monteverdi: Salve, o Regina (1624) I Fagiolini, The 24 (University of York), The English Cornett & Sackbut Ensemble Stemming is A=440 Decca 0289 483 1654 0 • 81' • Opname: november 2016, St George's Church, Chesterton, Cambridge (VK) |
Stile antico of pratica, stile concitato, stile concertato, stile moderno. Het zijn welbekende begrippen maar bij het beluisteren van deze cd schoot mij een geheel ander begrip door het hoofd: stile grandioso, want zo klinkt deze monumentale muziek. In grootse contrasterende stijl, zo overtuigend en met zoveel reliëf als (helaas!) niet vaak laat staan zo diep indringend wordt gehoord. Bij deze grootse muziek en uitvoering mag de tijd wat mij betreft best wel even stilstaan.
We schrijven 24 juni 1620, het feest van de geboorte van Johannes de Doper. De daarbij behorende liturgie werd merendeels ontleend aan een in 1641 verschenen bundel van Claudio Monteverdi. Toch is het niet eenvoudig en vaak zelfs onmogelijk om het toenmalige Venetiaanse muziekrepertoire ordentelijk te dateren. Veel, met name gewijde muziek werd pas (veel) later of zelfs postuum in een verzamelbundel uitgegeven, terwijl een groot aantal stukken nog lang nadat deze waren gecomponeerd repertoire hielden. Zo kon het gebeuren dat de polyfone stile antico schouder aan schouder stond met motetten en concerti uit een latere periode.
De indeling op deze cd is een reconstructie maar wel een die de vesperliturgie (waarvan overigens verschillende vormen bestaan, al naar gelang de kerkelijke gelegenheid) uit die tijd weerspiegelt. In dit geval betreft het de opening (klokgelui incluis), de (gregoriaanse) antifonen naast de gezangen waaronder lofzang en Magnificat, afgewisseld met instrumentale tussenspelen (sonates en toccata). Bijzonder is dat in het zeventiende-eeuwse Noord-Italië in de vesperdienst ook andere muzikale niet-kerkelijke elementen erin werden verweven (zelfs terwijl de priester zijn tekst uitsprak). Zo werden vaak een of meerdere antifonen niet herhaald, maar klonken in plaats daarvan instrumentale fantasieën van bijvoorbeeld Castello en Frescobaldi. Uiteraard hadden de puriteinse gelovigen daar meer moeite mee dan de 'rekkelijken': het bezwaar was immers dat de van huis uit strenge liturgie concertante trekjes kreeg, waardoor het seculiere aspect in de dienst werd versterkt en het reguliere karakter ervan navenant werd verzwakt.
Maar afgezien van alle denkbare historisch getinte bespiegelingen is het per saldo toch het overrompelende karakter van muziek, tekst en uitvoering (ze horen uitdrukkelijk bij elkaar) dat mij steeds opnieuw naar deze cd deed grijpen. De akoestische afbeelding is wonderschoon. Het fraai uitgevoerde cd-boekje bevat een voorbeeldig geschreven toelichting van Robert Hollingworth alsmede de Latijnse tekst en de Engelse vertaling daarvan. Kort samengevat is dit de ware balsem voor zowel de getormenteerde als de rusteloze of de naar verheffing hunkerende ziel. Het is geen woord te veel gezegd.