CD-recensie
© Aart van der Wal, april 2025
Medtner: Geweihter Platz - Sacred Place - Complete Songs Volume 5 Medtner: Drei Gedichte von Nietzsche op. 19 - Zwei Gedichte von Nietzsche op. 19a - Sonate-Vocalise mit einem Motto 'Geweihter Platz' von Goethe op. 41 nr. 1 - Sieben Gedichte op. 46 (Goethe, Eichendorff, Chamisso) - Acht Lieder op. 61 (Eichendorff, Poesjkin, Lermontov, Tioetsjev) - Wie kommt es? (Hesse) Ekaterina Levental (mezzosopraan), Frank Peters (piano) |
Ik schreef het al eerder: het liedduo Ekaterina Levental en Frank Peters voelt zich in dit zo bijzondere genre voortreffelijk thuis. Dat blijkt uit de expressie in ‘samenspraak' met de volmaakte techniek die alles vloeibaar maakt en waardoor ieder lied wordt gepresenteerd als een wereld op zichzelf. Leventals dictie is al even volmaakt als Peters' pianistische articulatie, maar ook inzicht en vervolgens verbeelding – zo essentieel in het kunstlied – dwingen grote bewondering af. Niet zo verwonderlijk dus dat de cd Incantation, waarmee dit diepgravende Medtner-project in september 2021 van start ging, prompt werd beloond met de Russische Pure Sound Award voor de beste opname van deze door en door Russische muziek.
In zijn recensie van het derde deel (klik hier) merkte collega Gerard Scheltens op dat van de vijfdelige cyclus voor piano en zang op. 41, gebaseerd op Goethes gedicht Geweihter Platz, wel nr. 2, maar vreemd genoeg niet nr. 1 was vertegenwoordigd en dus blijkbaar voor later werd bewaard. Hetgeen inderdaad het geval is, want nr. 1 heeft op dit vijfde deel een plekje gekregen. Zelfs de albumtitel is eraan ontleend. De overige drie van de cyclus zullen ongetwijfeld nog volgen (Medtner componeerde in totaal 108 liederen).
Goethes Geweihter Platz ('gewijde plaats') treffen we overigens niet alleen aan in Medtners reeds genoemde op. 41, maar op dit album ook in het tweede lied van de Sieben Gedichte op. 46.
In de van religieuze spiritualiteit vervulde gedichtencyclus Geweihter Platz (Goethe schreef de cyclus in zijn late levensjaren) staan verering van de natuur, mythische verbondenheid, menselijke bestemming en het 'heilige' in het aardse leven centraal. Het moet Medtner zeer hebben aangesproken.
Dat Medtner tijdens zijn leven (hij werd geboren in Moskou op 5 januari 1880 en overleed in Londen op 13 november 1951) geen grote bekendheid genoot, heeft volgens Ekaterina Levental alles te maken met de veeleisende pianopartij (Medtner was, evenals zijn tijdgenoot Rachmaninov, een groot virtuoos op het instrument). Het zijn liederen voor zangstem en piano, niet voor zangstem en pianobegeleiding. Uitdagende muziek dus, niet alleen voor de pianist maar eveneens voor de vocalist, muziek ook die een volmaakte vormbeheersing laat zien.
De liederen op deze cd stammen van een eeuw geleden, rond de tijd dat hij Rusland ontvluchtte om aan het verstikkende en meedogenloze regiem, toen nog onder Lenin (die na diens dood in 1924 door Stalin werd opgevolgd), te ontkomen. Het moet voor de componist een bijzonder zware periode in zijn leven hebben betekend, maar hij bleef trouw aan zijn missie, zoals in het cd-boekje door Levental staaqt opgetekend: ‘zich openstellen voor de universele taal en kennis en die door te geven aan anderen.'
Volgens Levental vond Medtner dat eeuwigheid het belangrijkste thema van kunst is. 'Je kunt de eeuwigheid niet uitvinden, de eeuwigheid is groter dan wij. Je kunt het alleen voor jezelf ontdekken,' aldus de componist. Hij geloofde dat muziek de taal is die ons over eeuwen en taalbarrières heen kan verbinden. Alleen door deze taal worden de onuitsprekelijke en onuitgesproken gevoelens en gedachten duidelijk en helder. Dit is de sleutel tot communicatie, waarin volledigheid, uniciteit en natuurlijkheid naar voren komen. Hij geloofde dat wij mensen hiernaar verlangen. Door overeenkomsten in diversiteit leren mensen weer om naar elkaar te luisteren en elkaar te begrijpen. Alle vreugde komt van binnenuit. Het zijn gedachten die Medtners spiritualiteit tonen.
En hij had een belangrijke wens: 'Elke musicus,' zei hij, 'moet in staat zijn de noodzaak van zijn bestemming op deze aarde te voelen en daaruit te creëren. En ik wil hen helpen om deze bestemming te vinden.'
Levental - ze heeft voor deze liederen het ideale stemkarakter - en Peters hebben de liederen in dit vijfde deel vanuit die 'gevoelde en gevonden bestemming' zeker gecreëerd: fantasierijk en evocatief, kwetsbaar en warm, met die onvervalste Russische gloed die over deze liederenschat hangt. En met Peters aan de piano (een Steinway D-274 in opperbeste stemming) groeit ieder lied tevens uit tot een facetrijk instrumentaal tableau. Schitterend!