CD-recensie
© Aart van der Wal, februari 2018
Mahler: Lieder aus Des Knaben Wunderhorn (sel.) - Symfonie nr. 10 in Fis (Adagio) Michael Volle (bariton), Münchner Philharmoniker o.l.v. Christian Thielemann |
 |
Christian Thielemann (Berlijn, 1959) heeft zijn doel hooggesteld: hij ziet zich als een belangrijke vertegenwoordiger van de Duits-Oostenrijkse muzikale traditie en zelfs als de natuurlijke opvolger van Wilhelm Furtwängler en Herbert von Karajan. Dat is niet niks, maar de vraag daarbij is natuurlijk of hij niet al te hoog heeft gegrepen. Wie het - en zo hoort het - alleen aan muzikale maatstaven verbindt en Thielemanns dirigeren met zijn twee toch wel zeer grote voorgangers vergelijkt stuit eerder op verschillen dan overeenkomsten. Maar waarom vergelijken en niet Thielemanns dirigeerkunst gewoon op haar eigen merites beoordelen? Dat zet meer zoden aan de dijk en voorkomt bovendien het soort wegstrepen waar ik een uitgesproken hekel aan heb. De 'fouten' uit het begin van zijn internationale carrière zijn weggemasseerd: weinig transparantie in het orkestbeeld, een minder geslaagde verhouding tussen fortissimo en pianissimo en een daaruit tevens volgende, overdreven dynamiek. Wat is gebleven is zijn nogal houterige gestiek waarvan ik niet geloof dat die negatief van invloed is op het klankbeeld dat hij weet op te roepen. Het aantal uitvoeringen waarin het allemaal heel goed gaat is sterk toegenomen (en dan doel ik niet specifiek op zijn Wagners in Bayreuth!). Dat alles echt meesterlijk op zijn plaats valt en daardoor de kritiek wel moet verstommen. Wat niet wegneemt dat de uitgesproken voor- en tegenstanders van zijn dirigeerkunst gemakkelijk te vinden zijn. Toch zou de conclusie moeten zijn dat er gelukkig geen sprake meer is van dat nogal ambivalente beeld uit het verleden en dat Thielemann er wel degelijk in is geslaagd om zijn dirigeertalent efficiënt te exploreren. Hoe hij zichzelf ziet? Het blijft raadselachtig:" Ich bin ein liberaler Konservativer. Ich will eine bestimmte Art zu musizieren bewahren, die andere über Bord geworfen haben." Er zit weliswaar geen woord Spaans bij, maar niet wordt duidelijk wat hij daarmee precies heeft bedoeld. En zijn Mahler? Die is goed, maar ik ging er niet van uit mijn dak. Het gaat nergens voorbij de conventie, het ontregelt niet, zelfs niet in de befaamde clusters.
Dat hij de muziek van de niet onomstreden Hans Pfitzner graag in de watten legt kwam hem op veel kritiek in eigen land te staan, maar dat is op de keper beschouwd onzin. Ten eerste was het met Pfitzner tijdens het nazi-bewind zo erg allemaal niet ('onze' Robert Holl is voorwaar president van de Duitse Hans Pfitzner Stichting en daar is helemaal niets mis mee) en bovendien: wie politiek min of meer 'bevlekt' is of als zodanig wordt beschouwd kan wel degelijk prachtige muziek hebben achtergelaten. Voorbeelden daarvan te over. Maar het geeft wel aan dat Thielemann op meerdere fronten niet onomstreden is.
Wat deze nieuwe opname helaas minder geslaagd maakt, en feitelijk is dat mijn enige echt zwaarwegende bezwaar, is de schrille strijkersklank - in een toch al scherp gestoken klankbeeld - die met name in het grote adagio, zodra het enigszins naar forte neigt, tot een buitengewoon teleurstellend resultaat leidt. Daardoor gaat ook veel van de interpretatie verloren. Op dynamische weergevers gaat het nog wel enigszins, maar zeker zodra er elektrostaten aan te pas komen gaat het goed mis, laat staan op een kritische hoofdtelefoon.
In de Wunderhorn-selectie is bariton Michael Volle de uitstekende partner van dirigent en orkest. Inbeeldingsvermogen en dus stemkleuring vormen de kern van deze vertolking, en dat geldt niet alleen voor Volle, maar ook voor Thielemann en de Münchner Philharmoniker. Ook hier bevalt de strijkersklank mij niet (proef maar van 'Wer hat dies Liedlein erdacht' en 'Rheinlegendchen'). Nu is de akoestiek van de Philharmonie im Gasteig niet my cup of tea (en ik ben bepaald de enige niet), maar voor de luisteraar thuis doet dat er niet toe: hij wil een mooi klankbeeld, punt uit. Waarom de cd pas nu wordt uitgebracht (de opname dateert al uit 2011) weet ik niet. Het staat niet als zodanig in het boekje vermeld, maar afgemeten aan de bijgeluiden lijkt het om live-opnamen te gaan. Het had het label gesierd als op de cover duidelijk zou zijn aangegeven dat het niet de complete Wunderhorn-cyclus betreft, maar om slechts acht liederen. Waar dan weer tegenover staat dat de toelichting van uitstekend gehalte is.