CD-recensie

© Aart van der Wal, juni 2024

Mag het een wonder heten dat Franz Liszt al in 1838, nauwelijks veertien jaar na de dood van Franz Schubert, zijn eerste pianotranscripties van een aantal van diens liederen aan de openbaarheid prijsgaf? In een tijd waarin Schubert, laat staan zijn liederen, bij vrijwel niemand (nog) op de muzikale menukaart stond? En wie kan zich nu nog voorstellen dat het tot de jaren dertig van de vorige eeuw moest duren alvorens Artur Schnabel - en hij niet alleen - zich aan de opname (toen nog op schellak!) van Schuberts pianowerken zette? Onbekend maakt onbemind, het fenomeen waait nog steeds bij tijd en wijle door de muziekgeschiedenis.

Toegegeven, Liszt hoefde in die transcripties niet al teveel van zijn creatieve energie te steken, maar dat doet aan de waarde en betekenis ervan niet af. Ook op operagebied liet Liszt met zijn vele pianotranscripties en parafrases van zich horen, wat tevens betekende dat het grote publiek aldus kennis kon maken met een deel van het operarepertoire dat anders onbereikbaar moest blijven: opera's van Weber, Gounod, Tsjaikovski, Verdi, Wagner, Berlioz, Meyerbeer, Bellini, Mozart en Donizetti.

Liszts transcripties tonen zijn uiterst zorgvuldige werkwijze aan, waardoor de essentie van ieder lied behouden blijft, maar tegelijkertijd de geest van de grote pianist én componist Liszt zich eveneens in volle glorie manifesteert. Zo vormen zijn transcripties het beste van twee werelden.

De Nederlandse pianiste Alexandra Kaptein (*1999) presenteertzich op dit album met de door Liszt bewerkte twaalf liederen uit Schuberts Winterreise naast twaalf liederen van Robert Franz (1815-1892), de Duitse pianist, dirigent en componist die onder meer zo'n driehonderd liederen op zijn naam heeft staan, waarvan de eerste twaalf (Zwölf Gesänge für eine Singstimme mit Klavierbegleitung) in 1843 werden gepubliceerd. Hoewel inmiddels vrijwel vergeten kregen ze in die tijd beduidend meer aandacht dan slechts een goedkeurende blik van tijdgenoten als Liszt en Schumann. Liszt vond een aantal ervan in ieder geval goed genoeg om er fascinerende pianobewerkingen van te maken.

Voor het pianospel van Alexandra Kaptein past grote bewondering. Haar techniek is feilloos, haar vertolkingskunst getuigt van groot inlevingsvermogen. Ze neemt de toehoorder mee op een evocatief gestroomlijnde reis waarin verbeeldingsvolle expressie de boventoon voert. Ze voelt deze muziek intuïtief goed aan, laat het poëtisch karakter ervan goed uitkomen en heeft bovendien blijkbaar ook goed naar lied-duo's geluisterd. Zo komt haar spel althans op mij over. Misschien verklaart dit ook dat zij deze transcripties eerder dichterlijk dan intellectueel gestalte heeft willen geven (wat mij zéér aanspreekt). Maar als het, wat Liszt betreft, op puur expressieve finesse in frasering, accentuering, accelerando of rubato aankomt, dan moet zij de Cubaanse pianist Jorge Bolet (1914-1990) in drie transcripties (Die Post, Erstarrung, Der Lindenbaum) nét voor laten gaan. Wat bepaald geen schande is en waar tegenover staat dat de Decca-opname uit medio jaren tachtig stamt en van mindere kwaliteit is dan dit TRPTK-juweel. De pianiste schreef zelf de uitstekende toelichting (dat gebeurt nog steeds veel te weinig!)

index