CD-recensie

© Gabrielle Claassen/Aart van der Wal, juni 2025

De Vlaamse componist Gilles Joye (ca. 1424-1481) zal voor menigeen een onbekende zijn. Hij werd geboren in het bisdom Doornik, vermoedelijk in Kortrijk, en gold als een prominente figuur binnen de vijftiende-eeuwse Bourgondische polyfonie. Zijn aardse bestaan mondde uit in een mengeling van muzikaal talent en controverse. Via het hof van Filips de Goede en Karel de Stoute klom hij op tot zanger en uiteindelijk kapelmeester van de befaamde hofkapel. Dat zijn reputatie als musicus echter niet allerwegen werd herkend had alles te maken met zijn nogal losbandige levensstijl.

Het door Thomas Baeté geleide ensemble ClubMediéval brengt de muziek van deze kleurrijke figuur op fraaie wijze tot leven met een selectie uit zijn werk: vijf wereldlijke driestemmige chansons en één van zijn twee missen. Bijzonder opvallend daarbij is zeker het zeker in die tijd gedurfde en zelfs ronduit schunnige Ce qu'on fait, dat laat horen hoe uitgesproken en vrijmoedig Joye durfde te componeren.

Ook de keuze voor O rosa bella is intrigerend, een chanson met een bewogen geschiedenis en waarvan de titel verwijst naar twee vijftiende-eeuwse chansons. Het eerste werd gecomponeerd door Johannes Ciconia en het tweede, ooit toegeschreven aan John Dunstable (1390-1453), door John Bedyngham (?-ca.1459), verbonden aan St. Stephen's Chapel in het Palace of Westminster. De tekst, een smachtend liefdesgedicht van Leonardo Giustiniani (1388–1446), was in de Middeleeuwen zeer populair en inspireerde diverse componisten, waaronder in het Vlaamse taalgebied Johannes Ockeghem en Gilles Joye.

Gilles Joye (portret toegeschreven aan Hans Memling, 1472)

Joye's versie van O rosa bella weerspiegelt mogelijk ook iets uit zijn persoonlijke leven. Vanaf 1449 was hij verbonden aan de Sint-Donaaskerk en de Sint-Basiliuskapel in Brugge. In dezelfde periode leefde hij samen met Rosabelle, een prostituee die volgens de stadskronieken bekendstond als de meest beruchte vrouw van lichte zeden in Brugge. Het lijkt dan ook aannemelijk dat er een verband bestaat tussen haar en de geliefde uit O rosa bella - de prachtige, maar onbereikbare roos die de minnaar zijn hart breekt.

Slechts enkele bronnen verwijzen naar composities van Joye, en die beperken zich tot seculiere driestemmige werken. Ze getuigen van een opvallend melodisch talent en een sterk ontwikkeld gevoel voor tekstexpressie, wat ze tot waardevolle voorbeelden van de Bourgondische muziektraditie maakt. Dat Joye moeiteloos het aardse, het obscene en het sacrale wist te verenigen, maakt hem bovendien tot een uitzonderlijke figuur in de Laatmiddeleeuwse muziekcultuur.

Dankzij de uitvoeringen van ClubMediéval herleeft Joye's werk in al zijn rijkdom en dubbelzinnigheid. Artistiek leider Thomas Baeté (Oostende, 1978) begon muzikale reis aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen, waar hij viool studeerde bij Vegard Nilsen. Later specialiseerde hij zich in de viola da gamba , met studies bij onder meer Wieland Kuijken in Brussel en Jordi Savall in Barcelona. Hij perfectioneerde zich verder via masterclasses bij onder anderen Paolo Pandolfo en Sigiswald Kuijken en is tegenwoordig docent gamba en middeleeuwse muziek aan het Stedelijk Conservatorium van Leuven en de Academie van Sint-Lambrechts-Woluwe.

Met ClubMediéval bouwt Baeté aan een steeds rijker repertoire uit late Middeleeuwen, met bijzondere aandacht voor onbekende meesters zoals Gilles Joye. De interpretaties zijn niet louter reconstructies, maar levendige vertolkingen waarin de geest van de vijftiende eeuw voor de hedendaagse luisteraar hopelijk goed voelbaar wordt. Waardoor Joye eindelijk de herwaardering krijgt die hij verdient—als componist, zanger én kroniekschrijver van een Bourgondische tijd vol pracht en passie.
____________________
Gabrielle Claassen (pseudoniem) is een klassiek geschoolde violiste en sopraan. Zij is recent verhuisd naar Nederland na 26 jaar in Canada te hebben gewoond. Ze behaalde haar Bachelor in de musicologie aan de Universiteit van Toronto, waar ze viool studeerde en zich specialiseerde in klassieke zang. Haar echte achternaam is bij de redactie bekend.

index