CD-recensie

© Aart van der Wal, april 2021

Ik schrok wel een beetje toen ik Paul Witteman afgelopen zondag in Podium Witteman hoorde zeggen dat Alphons Diepenbrock (1862-1921) de grootste Nederlandse componist was sinds Jan Pietersz. Sweelinck (1562-1621). Niets ten nadele van Sweelinck overigens en vocaal misschien wel, maar instrumentaal? Let overigens eens op de geboorte- en sterfjaren van beiden: er zit precies 300 jaar tussen. Drie eeuwen en dus ook drie eeuwen muziek; en wat voor muziek. Ik ga hier geen opsomming geven van al die componisten die ons land niet alleen in de vaart der muzikale volkeren hebben opgenomen, maar die ook in hoge mate hebben bijgedragen aan 'onze' toonkunst in de meest uiteenlopende genres: teveel om op te noemen zelfs. Met alle respect voor Witteman: het was eigenlijk een onzinnige opmerking. Ik dacht gelijk: dan sla je toch wel érg veel over.

Hoe goed vaderlandse componisten zich in bijvoorbeeld de Barok manifesteerden bewijst de oorspronkelijk door NM Classics (helaas ter ziele gegaan) uitgebrachte en onlangs door Brilliant Classics als vierdelige set gepresenteerde Baroque Concerti from The Netherlands, uitgevoerd door twee instrumentale ensembles die voor programma's als deze geknipt zijn: het Combattimento Consort Amsterdam (jarenlang geleid door Jan Willem de Vriend en alweer geruime tijd op eigen benen) en Musica ad Rhenum onder leiding van Jan Wentz. Met de historiserende uitvoeringspraktijk als uitgangspunt worden we getrakteerd op verbluffend goede 'concerti' in een vlammend muzikaal betoog (zeker in barokmuziek telt het engagement zwaar mee). Het toont bovendien aan (als we dat al niet wisten) dat de Calvinistische Nederlanders niet onderdoen voor de warmbloedige Venetianen en de lutherse Duitsers.

De instrumentale en vocale muziek zoals die ontstond in het tijdvak dat werd gedomineerd door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1581-1795), met een inwonertal - het is nu nog maar nauwelijks voor te stellen - van slechts anderhalf miljoen, maakt tenminste één ding zonneklaar: dat onze toen zeer welvarende natie talloze musici uit geheel Europa aantrok. Het was in feite de Gouden Eeuw die daartoe de aanzet had gegeven: er was geld genoeg onder de beter gesitueerde burgerij en de adel om de 'schone kunsten' een behoorlijke stoot voorwaarts te geven, terwijl er in die tijd juist een gebrek was aan voldoende goed opgeleide musici. Natuurlijk waren de meestal in een persoon verenigde uitvoerende musici en componisten die op doorreis waren niet of nauwelijks van invloed op de muzikale ontwikkeling in ons land, maar dat gold uiteraard niet voor hen die zich hier vestigden en actief deelnamen aan het muzikale leven, zoals ze musiceerden, componeerden, lesgaven, partituren en musicologische verhandelingen publiceerden. Terwijl ze op hun beurt weer een inspiratiebron vormden voor Nederlandse componisten als Pieter Hellendaal (1721-1799), Unico Wilhelm van Wassenaer Obdam (1692-1766), Willem de Fesch (1687-ca. 1757) en Albertus Groneman (ca. 1710-1778); zoals dat ongetwijfeld ook omgekeerd het geval zal zijn geweest.

Ik geef eenieder grif gelijk die van mening is dat (heel) veel barokmuziek op elkaar lijkt. Want de gemeenschappelijke stilistische kenmerken ervan zijn net zo evident als de inspiratiebronnen dat zijn. Wie het echter in de nuance zoekt kent zijn juweeltjes, terwijl het wel erg kort door de bocht is om het merendeel op een en dezelfde hoop te gooien. Ik herinner nog maar eens aan de Venetiaan Antonio Vivaldi die aanzienlijk meer variatie in zijn composities aanbracht dan zijn fervente criticus Igor Stravinsky ons wilde doen geloven. Dat blijkt trouwens ook uit deze uitstekend samengestelde set, al zijn yhet niet uitsluitend creatieve hoogstandjes. Echter, het merendeel is interessant genoeg om er meer dan slechts vluchtig kennis van te nemen. Bovendien zijn deze concerten uiterst handzaam samengebracht in een doosje dat voor een zeer bescheiden prijsje te koop is (en anders zijn er nog Spotify cum suis). Niet zomaar laten lopen dus!

index