CD-recensie
© Aart van der Wal, maart 2025
Haydn: Symfonie nr. 59 in A (Feuer) - nr. 64 in A - nr. 83 in g (Hen) - nr. 101 in D (Klok) - nr. 103 in Es (Paukenroffel) - nr. 104 in D - Celloconcert in C - 'Signor, voi sapete' (uit Anfossi: Il Matrimonio per inganno) - 'Il meglio mio carattere' (uit Cimarosa: L'impresario in Angustie) - 'La moglie quando è buona' (uit Cimarosa: Giannina e Bernardone) - 'Berenice, che fai?' Encores: (Josef) Strauss: Die Libelle op. 204 Olga Pasiecznik (sopraan), Wilke te Brummelstoete (mezzosopraan), Roel Dieltiens (cello), Orkest van de Achttiende Eeuw o.l.v. Frans Brüggen |
|
In maart 1989 bezocht het Orkest van de Achttiende Eeuw onder leiding van Frans Brüggen, met artistiek directeur, medeoprichter en onvermoeibaar organisator Sieuwert Verster als onafscheidelijke metgezel, Polen om in de Filharmonie van Warschau Bachs Hohe Messe uit te voeren. Het concert werd een eclatant succes dat nog lang nazinderde,en de opstap zou betekenen naar nog vele concertreizen naar Polen.
Op het vliegveld van Warschau werd het gezelschap opgewacht door Stanislaw Leszczynski, later door zijn assistente Agnieszka Klopocka.
Sieuwert Verster in het cd-boekje:
'Bij aankomst vertelde Stanislaw ons dat hij Kasia Kasica had uitgenodigd om tijdens ons bezoek aan Warschau een documentaire te maken over Frans Brüggen, de founding father van ons orkest. Omdat ik het als mijn taak zag om Frans te beschermen, zodat hij al zijn energie op de muziek kon richten, stelde ik aan Stanislaw voor dat Kasia Frans zou portretteren door hem discreet te observeren terwijl hij met de musici werkte en alleen de leden van het orkest te interviewen.
Kasia begon met filmen, en voor onze ogen ontstond een unieke documentaire, die de vriendschap vastlegde van mensen die verenigd waren door een bijzonder doel. Aan het einde van ons verblijf vroeg Frans zich echter af waarom iedereen werd geïnterviewd behalve hijzelf. Uiteindelijk werd hij daardoor de laatste die voor de camera stapte. In die film, The Breath of the Orchestra, liet hij ons een ontroerend getuigenis na, vol prachtige, wijze en diepzinnige waarheden, uitgesproken door een meester van de muzikale magie.
"We zijn allemaal hechte vrienden, echt heel hechte vrienden. Het is alleen maar geluk. Dat is een deel van ons geheim. We zijn geen collega's, we zijn vrienden!" Dat is een van mijn favoriete citaten, iets wat Frans vaak herhaalde. Inderdaad, het geheim van ons jeugdige orkest, naast het talent, de geweldige partituren, de intensieve studie en het gebruik van historisch authentieke instrumenten, was in de basis de vriendschap.
Vriendschap tussen een dirigent en zijn musici, vriendschap onder de musici zelf, de band tussen een orkest en zijn publiek, maar ook de speciale verbintenis tussen het orkest en de stad Warschau – waar zoveel moois is gebeurd dankzij onze vrienden van het Fryderyk Chopin Instituut. Ze waren allemaal wezenlijke onderdelen van ons verhaal.
In augustus 2014 moesten we afscheid nemen van Frans. Nu, een decennium later, missen we hem nog steeds. Het is een groot geschenk dat we na de Poolse opnamen van Bach, Mozart, Beethoven, Moniuszko en Kurpinski nu een nieuw album met Haydn, een van Frans' geliefde componisten, kunnen toevoegen aan onze Warschau-catalogus.
Dank jullie wel, lieve vrienden!'
Sommige recensenten hebben gewezen op Brüggens nogal onbeholpen manier van dirigeren tijdens de concerten. Het échte werk werd evenwel in Brüggens studeerkamer en tijdens de repetities gedaan. Hij had sowieso geen overdreven gestiek nodig om zijn bedoelingen tijdens het concert duidelijk te maken. Hij voelde zich 'gewoon' musicus tussen zijn musici. Een musicus onder wiens handen exemplarische vertolkingen tot stand kwamen, wiens Haydn even exemplarisch was als zijn Mozart of Beethoven, Bach of Rameau.
In Brüggens overtuiging was Haydn de uitvinder en Mozart de theatrale rekel wiens muziek volgens hem niet goed analyseerbaar is, met haar geweldige, 'out-of-order' zijsprongen. Haydn deed dat ook wel, maar 'beschaafder'. Daarom ook vond hij Mozart en Haydn in één programma een slecht idee, want 'Mozart wint dan altijd; jammer genoeg'.
En hijzelf? Hij was wars van een eigen ego, de zelfoverschatting die, zoals hij het verwoordde, 'over de muziek een schaduw legt'. Dit door het Narodowy Instytut Fryderyka Chopina uitgegeven drieluik is daarvan het best denkbare bewijs. Bovendien volkomen terecht dat in deze live-opnamen het applaus (met keurige 'fade-out') na iedere uitvoering niet ontbreekt, terwijl de gesproken, korte introductie bij de zangnummers eveneens bijdraagt aan het gevoel erbij te zijn.
Jammer alleen dat de dvd met de film The Breath of the Orchestra niet gewoon aan deze trilogie werd toegevoegd; en te meer omdat de documentaire, zoals u aan het begin van deze recensie heeft kunnen lezen, in het cd-boekje uitgebreid aan de orde komt.
_________________
De film The Breath of the Orchestra maakt deel uit van het album NIFCDVD 004 (met Beethovens Pianoconcert nr. 1 in C, op. 15, met Martha Argerich als soliste) en NIFCDVD 005 (met Beethovens Pianoconcert nr. 3 in c, op. 37, met Maria João Pires als soliste). De film is echter ook, zij het in minder goede beeldkwaliteit, (vooralsnog?) op YouTube te vinden.