CD-recensie

 

© Aart van der Wal, oktober 2014

 

Händel: Tamerlano HWV 18

Xavier Sabata (Tamerlano), Max Emanuel Cencic (Adronico), John Mark Ainsley (Bajazet), Karin Gauvin (Asteria), Ruxandra Donose (Irene), Pavel Kudinov (Leone), Il Pomo d'Oro o.l.v. Riccardo Minasi

Naïve V 5373 • 3.13 • (3 cd's)

Opname: april 2013, Villa San Fermo, Convento die Pavoniani, Lonigo, Vicenza (I)

   

Tamerlano is geen hersenloze opschepper,maar een specialist in psychische wreedheden. (Winton Dean) 

Het ontgaat me enigszins waarom Händels Tamerlano veel minder bekend is dan zijn Giulio Cesare en Rosalinda, hoewel de voorstelling in oktober en november 2005in de regie van Pierre Audi door De Nederlandse Opera op de planken werd gebracht.
De première was op 31 oktober 1724 in het King's Theater aan de Londense Haymarket. Voor de voorstelling van november 1731 schrapte Händel het trio in de tweede akte, maakte nog een stevige coupure (het lange secco-recitatief werd drastisch ingekort), maar voegde voor Leone een aria toe. Voor deze cd-uitgave volgde dirigent Riccardo Minasi niet helemaal consequent de versie van 1731 met het geschrapte recitatief en de toegevoegde aria, maar ook het trio liet hij gehandhaafd. Het maakt muziekdramatisch verschil uit, maar binnen de contouren van deze lange, bepaald niet vrolijk stemmende opera is het geen factor die zwaar meetelt.

Voor degenen die met dit muziekdrama minder bekend zijn (hoewel ook Vivaldi er zich mee heeft bezig gehouden: in 1735 componeerde hij Bajazet) geef ik hieronder de synopsis aan de hand van het programmaboekje van DNO:

Akte 1
Nadat de Tatarenleider Tamerlano de Turkse sultan Bajazet heeft verslagen, houdt hij deze en diens dochter Asteria - op wie hij verliefd is - gevangen. Via zijn vazal Andronico, een Griekse prins, laat Tamerlano weten dat hij hun de vrijheid schenkt. De trotse Bajazet voelt zich vernederd en wil zich van het leven beroven, maar ziet hiervan af als hij beseft dat Asteria dan in gevaar komt. Hoewel Asteria en Andronico op elkaar verliefd zijn, wil Tamerlano de Griekse prins koppelen aanzijn eigen verloofde, prinses Irene van Trabzon, en hem de troon van Byzantium teruggeven. Met tegenzin stemt Andronicoin. Asteria legt zich in schijn bij de situatieneer nadat ze van Tamerlano gehoord heeft dat Andronico met Irene gaat trouwen en dat hij Bajazet voor Tamerlano om Asteria's hand vraagt. 

Akte 2
De voorbereidingen voor de dubbele bruiloft zijn in volle gang. Asteria en Andronico verwijten elkaar hun vermeende ontrouw, en Irene probeert tevergeefs Tamerlano op andere gedachten te brengen. Asteria wil Tamerlano doden; als ze dit echter aan Irene vertelt, besluit deze de Tataren leider te beschermen. Bajazet verstoort het huwelijksceremonieel, waarop Asteria de dolklaat zien waarmee ze Tamerlano in het huwelijksbed had willen vermoorden. Vaderen dochter worden opnieuw gevangen genomen. Asteria en Andronico verzoenen zich met elkaar. 

Akte 3
In hun gevangenis verdelen Bajazet en Asteria onder elkaar een hoeveelheid gif, dat zij echter nog niet innemen. Andronico bekent aan Tamerlano dat hij van Asteria houdt. Tamerlano is woedend en beveelt de dood van Bajazet; Asteria moet hem als slavin bedienen. Zij probeert de heerser te vergiftigen, maar Irene verhindert dit, waarop Tamerlano Asteria beveelt de gifbeker aan Andronico óf aan Bajazet te reiken. Wanneer zij probeert zelf het gif te drinken, slaat Andronico haar de beker uit de hand. Tamerlano wil Asteria voor de ogen van haar vader overleveren aan de lusten van zijn bedienden. Bajazet doet alsof hij zich wil verzoenen met Tamerlano, maar hij heeft zijn portie van het gif ingenomen en is stervende. Ook Asteria wil nu niet langer leven. Tamerlano is ontroerd; hij kondigt zijn huwelijk met Irene aan, en schenkt Andronico de hand van Asteria en de troon van Byzantium. 

Met zijn opera over Tamerlano, heerser der Tataren, is het er Händel niet primair om te doen een exotisch klankpalet te beproeven; belangrijker is zijn streven dieptepsychologische afgronden van de historische personages aan het licht te brengen. In het drama over de gevangengenomen sultan Bajazet, die liever sterft dan door Tamerlano te worden vernederd, komt de heerser uiteindelijk tot bezinning en laat genade heersen. Ontzet over de dood van zijn tegenstander schenkt hij vergiffenis aan de dochter van Bajazet, die zijn liefde niet beantwoordde en zelfs probeerde hem om het leven te brengen. Onbegeleide zowel als begeleide recitatieven, die doorweven zijn met ariose passages van een immense expressiviteit, dringen de eigenlijke aria's bijna naar de achtergrond. Hoogtepunt is de lange, bij vlagen waanzinnige monoloog vol verwensingen en weeklachten, die Bajazet afsteekt voordat hij de hand aan zichzelf slaat. Händel weet het evenwicht tussen dramatische intensiteit en de schoonheid van de zang meesterlijk te bewaren. 

De uitvoering onder Riccardo Minasi is er een vol passie en onheil, met dat zo gewenste evenwicht tussen dramatische intensiteit en vocale schoonheid, met een formidabel presterend solistenteam (er zijn geen zwakke plekken) en een instrumentaal ensemble waar de vonken bijna letterlijk vanaf springen. Zo moet het ook, dit is muziektheater van de bovenste plank, waarin het orkest soms voor de troepen uitgaat, met stevige dynamische accenten en wervelende tempi, een bloedstollende spanningsopbouw en een zich verdiepende tragiek waarbij het geleidelijk aan niet meer duidelijk is wie nu eigenlijk de held is, en wie de schurk. De meest aangrijpende scène wordt John Mark Ainsley als de stervende Bajazet neergezet. Alle karakterrollen in dit naar de keel grijpende dramma per musica zijn optima forma bezet, van de radiante Ruxandra Donose (Irene) tot de robuuste Karina Gauvin (Asteria). De zeer geslaagde opname laat niets verhuld.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links