CD-recensie

 

© Aart van der Wal, maart 2020

Reid - Maya Fridman

Gordon: Light is calling
Evans: Reid; Hagall; Bjarkan
Sollima: Hell I
Tavener: Wake up...and die
Reed/Lang: Heroin

Maya Fridman (cello, vocals), Fieke van den Hulk (harmonium), Cello-ensemble (Kate Moore, Emma Kroon, Maximiliano Segura Sánchez, Alena Kliuchka, Giorgos Kotsiolis, Evelien Fokker)
TRPTK 0046 • 50' •
Opname: oktober 2019, MCO, Hilversum

   

Het begint zo langzamerhand een saaie bedoening te worden: het steken van de loftrompet over het in Utrecht gevestigde label TRPTK, maar het is zoals het is. Het is samenspel dat het hem doet: tussen avontuurlijk repertoire, uitgevoerd door topmusici, omlijst door een opnametechniek die kwalitatief unieke trekjes vertoont en de covers en boekjes in een briljante grafische vormgeving. Als ik al een nadeel zou kunnen opsommen? TRPTK brengt de cd-verpakking heel eigenwijs en consistent uit in het dvd-formaat. U begrijpt waar dit in een standaard cd-kast toe leidt: geen plaatsruimte door de ongelukkige hoogte. Dan maar opbergen in het dvd-vak; of rippen natuurlijk, de meest ideale ruimtebespaarder.

Op het nieuwe album 'Reid' speelt de celliste Maya Fridman, de levenspartner van de eigenaar van TRPTK, Brendon Heinst, de hoofdrol. Niet dat ze het allemaal alleen doet, want los van de aanpalende elektronica in 'Light is calling' and 'Hell I', harmonium en tape in 'Reid-Hagall-Bjorkan' is er het zeskoppige cello-ensemble in 'Wake up.and die'.

Over die loftrompet gesproken: ik heb aan deze briljante musiciënne al eerder besprekingen gewijd en haar geprezen voor haar geweldige spel en haar fascinerende repertoirekeuze, ver weg van de gebaande paden. Om toch nog maar even het geheugen op te frissen: Maya Fridman (1989) woonde en studeerde in Moskou, alvorens ze in 2010 naar ons land kwam om te gaan studeren aan het Amsterdams conservatorium, waar ze in 2016 cum laude afstudeerde. Sindsdien zet ze zich met volle energie en overtuiging in voor het moderne en eigentijdse repertoire, waarbij ze - dit nieuwe album is er het bewijs van - ook crossover niet uit de weg gaat. Omdat ze graag met levende componisten samenwerkt gaat van haar vertolkingen ook in die zin een zekere mate van autoriteit uit.

Aan dit nieuwe album heeft Fridman een motto meegegeven, geput uit Dante 'Inferno': 'Op de helft van de reis door ons leven bevond ik mijzelf in een donker bos waarin ik was verdwaald'. Fridman: 'Het is alsof ik een wandeling maak door een diep bos: een deel van mij wil verdwalen, is er de wil om op onbekend terrein geraken, terwijl het andere deel juist in het vertrouwde wil blijven hangen'. Ze wil de wereld om haar heen begrijpen, er haar betekenis aan geven en daarom is ze op zoek naar composities die iets weerspiegelen van het eeuwige, niet vatbaar voor verandering of vergankelijkheid. Zoals het ook met leven en dood te maken heeft, het gevoel ook van het oude dat sterft en het nieuwe dat in een oogwenk oprijst. De reis die met deze denkbeelden samenhangt heeft ze voor ons uitgestippeld, een reis die ons langs werken van een aantal eigentijdse componisten voert: Michael Gordon, Fjóla Evans, Giovanni Sollima, de in 2013 overleden John Tavener en ten slotte Lou Reed.

Het is een bont programma geworden, maar dat past bij Fridman. Ze heeft een reis ondernomen die ons laat kennismaken met verschillende landschappen en panorama's. Een reis ook die ons door net zo verschillende stijlen voert en waarin de grensvlakken tussen 'serieus' en 'pop' zijn vervaagd.

Het afwisselend zuchtende en smachtende 'Hell I' van de Italiaanse componist en cellist Giovanni Sollima roept herinneringen op aan een werk als 'Schelomo', van Ernest Bloch. 'Wake up . and die' daarentegen is geënt op het gelijknamige werk voor cello en orkest van John Tavener (niet te verwarren met de middeleeuwer John Taverner). Hoewel in strikte zin geen palindroom, beschouwde de Brit het in muzikaal opzicht wel als zodanig omdat 'waking and dying are like two sides of a piece of paper'. En: wie spiritueel ontwaakt zal in alles sterven dat niet aan God toebehoort. Het is muziek die verwant is aan die van Arvo Pärt, diep religieus en wortelend in de Renaissance, maar wel met een eigentijds sausje overgoten. Michael Gordon schreef 'Light is calling', naar aanleiding van 'Nine Eleven', nog steeds een 'dankbaar' onderwerp in kunstenaarskringen. Ook uit een vreselijke catastrofe kan immers inspiratie worden geput: 'the bell tolls'. Gordon woonde op 11 september 2001 vlakbij de 'Towers'. Fridman gelooft er duidelijk in, ik wat minder. Ik hoor teveel sjablonen in een meanderend discours. Het is typisch muziek waarin relatief weinig gebeurt, maar die wel - en misschien juist daardoor - in staat is om menige luisteraar in haar greep te houden, zonder slaapverwekkend te worden.

'Reid-Hagall-Bjarkan' van de Canadees-IJslandse componist Fjóla Evans koos als inspiratiebron het runenschrift uit het Hoge Noorden in de tijd van de Vikingen. 'Reid' betekent reis of tocht, 'Hagall' onderbreking en 'Bjarkan' hergeboorte. Dat de verwantschap tussen betekenis en muziek voor de toehoorder niet duidelijk wordt is vaak zo, maar het resultaat kan desalniettemin betoverend is. Evenals in het stuk van Gordon zit er echter weinig progressie in - zij het wel tussen - de drie deeltjes. Anders dan Fridman heb ik de 'magische connotatie' er evenwel niet in kunnen ontdekken. Dat ligt uiteraard aan mij en niet aan Fridman.

Dat Fridman niet alleen een eminente celliste is maar ook fraai kan zingen blijkt opnieuw, in 'Heroin' van Lou Reed, vakkundig gearrangeerd door David Lang. De lyrics van Reed worden in het boekje aangeduid als sadomasochistisch, maar ondanks de 'vocals' had de tekst wel in het boekje opgenomen moeten worden. Het is typisch Velvet Underground, in een de fantasie prikkelende sfeer van dreiging en gevaar. Het meest indrukwekkend is niet het stuk, maar het cellospel va Fridman in combinatie met haar tot in de poriën doordringende stem. Als de muziek is weggestorven is de 'Reid' van Fridman en het ensemble ten einde. Het betekent tevens de afsluiting van een ontegenzeglijk verre van alledaags programma waar naast Fridman zowel musici (het cello-ensemble hoort er uitdrukkelijk bij!) als opnamestaf hun ziel en zaligheid in hebben gelegd.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links