CD-recensie
© Aart van der Wal, november 2008
 |
O felice morire ~ Firenze, 1600
Liederen van Kapsberger, Falconieri, d'India, Dalla Casa, Landi, Marini, Calcini, Puliaschi en Monteverdi.
Joel Frederiksen (bas en luit), Ensemble Phoenix München o.l.v. Joel Frederiksen, met Domen Marincic (alt- en basgamba), Reinhild Waldek (harp), Axel Wolf (gitaar en chitarrone).
Harmonia Mundi HMC 901999 • 74 ' •
Deze maand is er wel een erg rijke oogst aan prachtige uitvoeringen en opnamen, waardoor het wel erg hachelijk wordt om tot een 'cd van de maand' te besluiten. In mijn Luister-tijd zou ik deze nieuwe uitgave qua belang, uitvoering en opname met een gerust hart een 10 hebben gegeven, maar op deze site doen we niet aan rapportcijfers.
De Amerikaan Joel Frederiksen mag zich met recht 'coloratura basso profondo' noemen. Hij beschikt over een werkelijk schitterende, sonore basstem die hij uiterst expressief gebruikt, met adembenemende resultaten. Het zeer diepe bereik van zijn stem is goed te horen in Landi's Superbi colli, waarin hij met gemak niet alleen de lage A (beneden de lage bas C) zingt, maar daaraan ook nog grote expressieve waarde weet toe te kennen. In het hogere bereik, vanaf f, zijn er incidenteel enige moeilijke momenten (bijvoorbeeld in track 15, bij 03:01), maar die doen aan de grote muzikale waarde van dit recital nauwelijks iets af. Het is nu eenmaal de prijs die moet worden betaald voor de overweldigend sonore diepgang (zelfde track, 04:52) van deze 'basso profondo'.
Frederiksen, die zelf de luit bespeelt, koos als continuo-begeleiding voor gamba, harp, gitaar en chitaronne, replica's van de in de zeventiende eeuw gebruikte instrumenten. De gamba werd hier hier niet alleen voor de continuo-rol ingezet, maar eveneens 'ingewoven' in de vocale textuur, met verrassend effect. Het soms improviserende karakter in zowel de zanglijnen als in de begeleiding past niet alleen bij de zeventiende-eeuwse uitvoeringspraktijk, maar heeft tevens het voordeel dat er spontaan invalshoeken worden gekozen die de luisteraar op het puntje van zijn stoel brengt.
De muziekdramatische aspecten worden door Frederiksen en het ensemble zeer overtuigend belicht, zonder opgelegde virtuositeit (die overigens wel degelijk in een aantal van deze liederen schuilt). De intense instrumentale kleuring levert daarbij een bepaald niet geringe, extra dimensie op, wat aan de stem nog eens extra veel warmte en glans verleent.
In het cd-boekje zijn enige behartenswaardige uitspraken van Baldassare Castiglione opgenomen, die Frederiksens zangkunst als een handschoen passen:
»Men dient zo mogelijk iedere vorm van affect te vermijden en, om een nieuw woord te gebruiken, een zekere mate van sprezzatura [bewust gekozen vorm van nonchalance] te demonstreren, die de kunst verborgen houdt. Om die reden mag worden gezegd dat de ware kunst datgene is dat geen kunst lijkt te zijn. Men moet er dus zijn best voor doen om dat te verbergen. Want als het zich openbaart, verliest men zijn geloofwaardigheid en wordt men niet meer gerespecteerd.«