CD-recensie

 

© Aart van der Wal, november 2015

 

Le Concert Royal de la Nuit
Ballet Royal de la Nuit, divisé en quatre parties, ou quatre veilles - Et dansé par Sa Majesté le 23. Février 1653

Ensemble Correspondances o.l.v. Sébastien Daucé

Harmonia Mundi HMC 952223.24 • 2.34' • (2 cd's)

   

Het moet in februari 1653 in de Salle du Petit-Bourbon in het Louvre-paleis een en lang en vooral spetterend feest zijn geweest. Maar liefst zeven avonden lang werd er gefeest en gedanst, met in het middelpunt de op de muziek van het Ballet Royal de La Nuit dansende15-jarige Lodewijk IV. Acht jaar later zou hij als koning heersen over Frankrijk en Navarra. Het moet dringen zijn geweest, met uiteraard de massaal op de festiviteiten afgekomen Franse aristocratie en de vele ambassadeurs, consuls en andere diplomatieke vertegenwoordigers uit de verschillende Europese landen, naast vele afgevaardigden uit de Parijse middenstand die hun opwachting maakten.

Het jaar 1653 luidde tevens het einde in van 'La Fronde', de opstand die in 1648 was begonnen en die twee fases kende: in het eerste stadium was daar 'La Fronde parlementaire', vertegenwoordigd door een groot aantal weerspannige edelen, waaronder veel parlementsleden en bestuurders van allerlei instellingen, die te hoop waren gelopen tegen de naar hun mening veel te hoge belastingen die hen waren opgelegd door kardinaal Mazarin en Anna van Oostenrijk en die, alsof het nog niet genoeg was, ook waren gaan morrelen aan het aristocratische gezag. Een jaar later was daar vervolgens 'La Fronde des princes', de opstand van een groepje zeer vooraanstaande aristocraten, dat zich teweer stelde tegen het niets en niemand ontziende beleid van Mazarin. Hij was het die in het feest in het Louvre-paleis een niet mis te verstane bevestiging zag van de macht van de koning en van hen die hem daarin omringden en steunden. De geëtaleerde pracht en praal was voor de uitgenodigde ambassadeurs, consuls en andere belangrijke Europese vertegenwoordigers konden bovendien het duidelijkste signaal dat het Franse koningschap en de macht van Frankrijk onaantastbaar en ondeelbaar waren.
Dit door Mazarin georganiseerde culturele machtsvertoon was tegelijkertijd politiek, institutioneel en esthetisch diep ingrijpend, alhoewel het mij iets te ver gaat om het - zoals veel historici doen - gelijk maar te kwalificeren als het belangrijkste hoogtepunt van de regeerperiode van Lodewijk XIV.

Het libretto van Isaac de Benserade draagt van dat machtsvertoon duidelijk de sporen, zowel naar de tekst als naar de uitgestraalde eenheid. Het is ingedeeld in vier 'veilles' (bedrijven of nachtwachten), met ter afsluiting een 'grand ballet'. Het gehele discours mondde uit in slechts één doel: de opgaande zon, waarvan de symboliek uiteraard niemand kon ontgaan.

Met dit 'Ballet Royal de la Nuit' staan we in artistiek opzicht midden in 'Le Grand Siècle' zoals die zich vanaf het begin van de zeventiende eeuw in Frankrijk had kunnen ontwikkelen, eerst aan het hof van Lodewijk XIII en Marie de Medici en later tijdens de regeerperiode van Lodewijk XIV, met aan de muren van de vele paleiszalen schilderijen van de Hollandse en Vlaamse School, maar ook van Romeinse kunstschilders van de Contra-reformatie. De kijk op kunst mag best tolerant en in ieder geval veelzijdig worden genoemd. Zo bestond er geen wezenlijke kloof tussen het voluptueuze lijnenspel van Paul Rubens en het Romeinse classicisme van Nicolas Poussin, noch tussen die van de school van Caravaggio en het zachte licht van Georges de La Tour. Het belangrijkste uitgangspunt leek te zijn dat het kunstzinnige oog werd gestreeld, hoewel dat soms nauwelijks voor te stellen leek, zoals bij de schilderijen van de gebroeders Le Nain, die zich hadden gespecialiseerd in het realistisch portretteren van de armen, aan-lager-wal-geraakten en zelfs verdoemden.
Maar ook het oor wenste te worden gestreeld. Op muzikaal gebied was er ook wat dit betreft meer dan voldoende voorhanden, dankzij componisten als Jean-Baptiste Lully, Francesco Cavalli en Luigi Rossi. Maar de lijst met namen kan naar believen verder worden uitgebreid, zoals met die van de componisten die hadden ingetekend voor de muziek van het Ballet Royal de la Nuit: Jean de Cambefort, Antoine Boesset, Louis Constantin, Michel Lambert, de reeds genoemde Cavalli en Rossi naast nog een aantal anonieme bijdragen. Het resultaat is indrukwekkend en past naadloos in 'Le Grand Siècle'.

Sébastien Dauce, de artistiek leider van het Ensemble Correspondances, is er zeker in geslaagd om in zijn reconstructieve arbeid verleden en heden in 'Le Concert Royal de la Nuit' op een historiserend verantwoorde manier aan elkaar te knopen. Hij is daarbij niet in de val van het maniërisme gelopen, heeft de 'authenticiteit' niet tot dogma verheven en een nogal kleur- en fantasieloze aanpak vermeden. Zijn kritische instelling jegens het overgeleverde notenmateriaal en andere geraadpleegde bronnen heeft een frisse benadering van deze muziek opgeleverd. Muziek die voortdurend charmeert en die het prima zonder hogere eisen kan stellen. Het is in de beste zin van het woord gebruiks- in case gelegenheidsmuziek die geen muisstille toehoorders verlangt. Zowel vocaal als instrumentaal is het uitvoeringsniveau zeer hoog en kan met volle teugen in totaal ruim tweeënhalf uur worden genoten van uiteenlopende dansen, dialogen, aria's en koren, met dien verstande dat het mij wel zo verstandig lijkt om dit alles gedoseerd tot u te nemen. We bevinden ons immers niet in een rijk aangeklede danszaal met veel pracht en praal, maar in een gewone huiskamer met uitsluitend twee speakers voor ons.

Tot slot nog een tip. In het meegeleverde, werkelijk schitterend uitgevoerde en gedocumenteerde boekwerk bevindt zich een coupon met een unieke code waarmee u op de site van Harmonia Mundi gratis het gehele bestand in flac-formaat, 24-bit, 96 kHz, kunt downloaden. Wie over goede audioapparatuur beschikt kan op die manier een rechtstreekse vergelijking maken tussen de traditionele cd en het hoge-resolutieformaat. De opname is het dubbel en dwars waard!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links