CD-recensie
© Aart van der Wal, december 2015
Typisch CombattimentoKerll: Battaglia in D Combattimento m.m.v. Bram Kreeftmeijer (hobo) Combattimento FDM 36583-1 • 71' • Opname: juli 2015, Dorpskerk, Kethel, Schiedam |  |
Het leest als een reclametekst, maar dat maakt het niet minder waar: het niet meer bestaande Combattimento Consort Amsterdam slaagde er drie decennialang in om een nationale en internationale reputatie op te bouwen en vast te houden die klonk als een klok. Het was de mix van vlammende energie, geïnspireerd musiceren, interessant barokrepertoire onder de niet minder energieke dirigent Jan Willem de Vriend die borg stond voor dat succes. Dat bleek ook uit de vele grote tournees die het gezelschap ondernam, naar Japan, Rusland, de VS, Zuid-Amerika en Europa. Feit was ook dat het ensemble zich verzekerd wist van topsolisten, zoals Sol Gabetta, Sabine Meyer, Thomas Zehetmair en Barbara Bonney, maar ook van koren als het Nederlands Kamerkoor en Cappella Amsterdam. Wie kent bovendien niet de vele cd's die van het Combattimento Consort werden uitgebracht?
Maar de artistieke sterkte van een dergelijk ensemble bleek uiteindelijk toch te worden bepaald door de zwakste schakel: een dirigent die er geen zin meer in had, andere dingen wilde gaan doen. Niet alleen een dirigent, maar tevens de oprichter van het Combattimento Consort Amsterdam. Ik moet eerlijk zeggen dat ik dit doorgaans problematisch vind: een ensemble, zoals in dit geval een klein orkest, dat geen vaste leidsman meer heeft en dat toch verder wil, op een aangepaste manier. In dit geval betekent dit het einde van een leidende hand die de neuzen naar dezelfde richting wijst, zich verantwoordelijk voelt, zorg draagt voor artistieke cohesie. Ik heb het vanuit een andere gezichtshoek al zo vaak gezien, een ensemble zonder vaste dirigent of een doortastende concertmeester in de opnamestudio, waar tijdens het afluisteren vrijwel iedereen een eigen duit in het zakje doet en waardoor het opnameteam bijkans tot wanhoop wordt gedreven. De een vindt zijn eigen bijdrage te zacht, de ander vindt zus, weer een ander vindt zo en meestal duurt het niet lang alvorens er echt ingegrepen moet worden. Door - als die officieel als zodanig is benoemd - de concertmeester. De concertmeester die zich als primus inter pares voor de vrijwel onmogelijke taak gesteld weet om orde op zaken te stellen; terwijl hij feitelijk uit dezelfde groep is voortgekomen. Probeer dan maar eens autoriteit uit te stralen.
Maar ook qua artistieke visie is coherentie soms met een lantaarntje te zoeken. Slechts weinig ietwat grotere ensembles kunnen zich alleen al wat dat betreft spiegelen aan Amsterdam Sinfonietta.
Goed, Combattimento Consort Amsterdam ging ter ziele, Combattimento (nu dus zonder verdere toevoeging) herrees uit de as. Wat daarbij mis zijn de accenten die Jan Willem de Vriend op het spel van het ensemble wist te zetten. Ik mis het in het dynamische discours, in het minder brede perspectief van de partituur, de sprankeling die bijvoorbeeld Händels Concerti Grossi onder De Vriend zo fascinerend maakte. Het is nu een speelstijl die technisch van hetzelfde hoog niveau is maar toch met een teveel ´business as usual´ is behept. Zeker overbekende barokmuziek moet het - om te kunnen (blijven) boeien - van net dat extra beetje 'Schwung' en monumentaliteit hebben. Een simpel voorbeeld: het begin-allegro uit Bachs Concert BWV 1060r (het betreft een bewerking voor hobo en viool) mist de ritmische pregnantie en energie waarmee de uitvoering boven de middelmaat wordt uitgetild. Je zou ook kunnen zeggen dat er wat oppervlakkig wordt gemusiceerd. De werkelijk tot in de kleinste details afgewerkte opname doet daaraan helaas niets toe of af. De titel van deze cd 'Typisch Combattimento' zegt misschien iets anders: dat men driftig op zoek moet naar een voortvarende leider die het kleinschalige ensemble (volgens een recente foto bestaande uit niet meer dan negen musici) als een handschoen past. Merkwaardig dat op de rug van het doosje 'Tipisch | Combattimento' staat afgedrukt.