CD-recensie

 

© Aart van der Wal, maart 2018

 

Brisk - Canção - Music from the Iberian Peninsula

Bewerkte composities van Peñalosa, Levelt, Cristo, Vázouez, Ortiz, Carreira, Obradors, Escobar, Coelho, Victoria, Capón, Guerrero, Encina, Anchieta, Numan, Cabezón

Brisk Recorder Quartet Amsterdam (Marjan Banis, Susanna Borsch, Alide Verheij, Bert Honig)
Globe GLO 5268• 66' •
Opname: november 2016 en december 2017, Koepelkerk, Renswoude

 

Louis Andriessen, voor mij de Senior Componist des Vaderlands, zei eens dat essentieel voor zijn componeren het besef was dat muziek altijd over muziek dient te gaan. Een uitspraak ook die hij ontleende aan zijn grote voorbeeld Igor Stravinsky. Andriessen heeft de 'alleskunners die van alle markten thuis zijn, links wat lenen en rechts wat stelen' altijd al een warm toegedragen: hij had niets op met componisten die volgens hem altijd maar in één richting doorwroeten, zoals Arnold Schönberg. Een opvatting overigens waar niet iedereen - en in de eerste plaats zijn vriend Reinbert de Leeuw - het mee eens zal zijn. Alsof Schönberg zijn leven lang alleen maar in reeksentechniek heeft geconcipieerd en niet dat essentiële breukvlak tussen de Laatromantiek en de Nieuwe Stijl (lees: de ontwikkeling van de Tweede Weense School) op zijn naam heeft gebracht.
Maar Andriessen zei nog iets belangrijks: dat muziek er is om plezier te maken (Claude Debussy: 'pour faire plaisir' en op deze cd de zestiende-eeuwer Antonio de Cabézon: 'Por un plaisir').

Deze nieuwe cd (de titel verwijst naar 'Lied' in het Portugees) van Brisk voldoet in ieder geval aan beide criteria. Om nog even de achtergrond van dit kwartet in grove lijnen te schetsen (ik besprak al eerder een cd van dit ensemble: klik hier): de vier musici weten bepaald wel de weg op de blokfluit, zowel individueel als in het ensemblespel. Er wordt gespeeld op blokfluiten in barokstemming, met als curiositeit een speciaal door Friedrich von Huene, een gerenommeerde Amerikaanse maker van blokfluiten, voor Brisk gebouwde c-bas en contrabas. Een curiosum, althans voorlopig, want ik voorspel beide instrumenten een prima toekomst binnen de familie der blokfluiten. Het wordt aanstekelijk en helder uitgelegd op YouTube. Kijk ook even op de concertagenda van het kwartet: misschien treedt het binnenkort wel op bij u in de buurt!

Ook deze cd is wederom handgenummerd (men rekende er bij Globe blijkbaar al op voorhand niet op dat er duizenden exemplaren over de toonbank zouden gaan: ik ontving nr. 679 van de 1000, wat volgens mij toch wel zo'n beetje neerkomt op een self fulfilling prophecy), met op het losse bandje afgedrukt de titel: 'Music from the Iberia Peninsula'. Maar waarom alleen op dat bandje (en op de cd zelf), terwijl de voorkant van cover en boekje blanco is gebleven? Dat heeft echt geen overlevingskans, want dat bandje verdwijnt onherroepelijk in de prullenbak. Een kwestie van esthetiek misschien. Anders is het gesteld met het cd-boekje, met daarin opgenomen een uitstekende toelichting (ook in het Nederlands!) van twee leden van het kwartet, Marjan Banis en Bert Honig.

Brisk!

Muziek die over muziek gaat. Voor Brisk is dat een vertrouwde praktijk: oude muziek in een nieuw jasje steken. Terwijl die oude muziek dan juist daardoor - althans in stilistisch opzicht - een heuse wereldpremière op cd beleeft. Zonder Brisk is de kans levensgroot dat we er anders nooit meer iets van zouden hebben gehoord. Oude muziek nieuw leven inblazen. In dit geval zelfs letterlijk! Het kwartet heeft die weg doelbewust en met grote kunstzinnige overtuiging opgezocht en houdt zich al jaren bezig met de bewerking van zowel instrumentale als vocale werken uit zowel een ver als dichtbij verleden en voegt daar meestal ook melodisch en harmonisch nog het nodige aan toe. Dan is er nog een belangrijke aanvullende dimensie als componisten van nu wordt gevraagd om muzikaal 'commentaar' op een bepaalde stijl of een bepaald werk te leveren. Zoals op dit nieuwe album dat tevens twee composities van Gijs Levelt (1973) en een van Toek Numan (1971) bevat, drie eigentijdse 'commentaren' op lang vervlogen stijlen en daarmee tevens drie premières op cd. Maar het draait uiteindelijk toch om de bewerking van muziek zoals die in de vijftiende eeuw op het Iberisch schiereiland (Spanje en Portugal) werd geschreven. Het resultaat is een briljant luisterspel waarin de vele invloeden van de verschillende culturen door de eeuwen heen luisterrijk aan bod komen. Hymnen en liederen (chansons) uit die tijd naast die van veel later, maar ook de drie nieuwe composities. De inspiratiebronnen zijn die van de Portugese fado en de Sefardische liederen (van het Hebreeuwse 'Sepharad', dat Spanje betekent). De laatste ontstonden al in de achtste eeuw, toen Arabieren naar het zuiden van Spanje trokken en daar een gemeenschap tot ontwikkeling kwam die het wetenschappelijke met het artistieke wist te verenigen en waar zowel plaats was voor joden, christenen als voor islamieten (kom daar vandaag de dag nog maar eens om). Joodse dichters en componisten bekwaamden zich niet alleen in het overgeleverde eigen gedachtegoed, maar ook in dat van de islam en het katholicisme. Dat kreeg uiteindelijk ook vorm in de vermenging van de typisch Arabische ritmes en Andalusische intervallen. Het Sefardische lied was geboren!

Brisk staat (in het Engels) voor 'levendig' en 'wakker' en symboliseert als het ware het afscheid van waar we de blokfluit nog steeds te veel mee wordt geassocieerd: met de krampachtige pogingen om 'muziek te leren', met de onvermijdelijke blokfluitlessen op de muziekschool, maar ook met een zekere mate van stoffigheid. Niets van dat al bij dit ensemble dat in zijn concerten juist de variatie kiest, met veel virtuositeit en lichtheid nieuwe wegen zoekend en vindend en waar oude en nieuwe muziek zowel broederlijk bijeen zijn gebracht als elkaar geïnspireerd afwisselen. De muziekproducties die het ensemble speciaal voor kinderen maakt zegt bovendien iets over de brug die het wil slaan naar de jongste generatie. Samengevat: een 'wakkere' cd die alle aandacht verdient!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links