CD-recensie
© Aart van der Wal, augustus 2018
The Lily & The Rose De cd-gegevens zijn overgenomen van Hyperion: DE BEATA VIRGINE MARIA—INTERCESSION AGAINST PLAGUE Stella celi extirpavit [1'27] John? Cooke (c1385-?1442) THE ANNUNCIATION TO THE VIRGIN THE ASSUMPTION AND CORONATION OF THE VIRGIN LINEAGE OF THE VIRGIN The Binchois Consort: Timothy Travers-Brown en James Hall (altus), Dominic Bland, Nicholas Madden, George Pooley en Matthew Vine (tenor), Andrew Kirkman (dirigent) |  |
Voorspraak van de maagd Maria tegen de pest, afkomst, aankondiging, hemelvaart en kroning. We kennen de Mariaverering al sinds mensenheugenis, door de eeuwen heen vormgegeven vanuit de devotie door het katholieke volksdeel. Al in de Middeleeuwen werd hevig om haar voorspraak gebeden, met daarin een voorname rol weggelegd voor de weesgegroetjes en natuurlijk de rozenkans. Hoewel in de katholieke heilsleer Maria in vergelijking met Jezus slechts een bescheiden rol vervult (zij, anders dan Jezus, wordt daarin niet gezien als middelaarster tussen mens en God en is het Jezus en niet Maria die als de grote Verlosser van onze zonden geldt), is er binnen het katholicisme voor haar wel degelijk een dominante rol weggelegd. Dat heeft mede te maken met het feit dat - en dat is historisch zo gegroeid - het voor menige gelovige gemakkelijker was om tot Maria dan tot Jezus te bidden. En zelfs in de huidige tijd, waarin verzakeling en ontkerkelijking hand in hand lijken te gaan, wordt aan de Heilige Maagd nog steeds grote betekenis toegekend. Een sprekend voorbeeld daarvan is de voormalige paus Johannes Paulus II, die haar beeltenis bijna letterlijk op handen droeg en haar zeer was toegewijd. Hij geloofde zelfs dat zij het was die hem had beschermd tegen de aanslag op zijn leven in mei 1981. Maar ver daarvan verwijderd was er ook Gerard van het Reve, de schrijver die in verzuild Nederland zoveel stof deed opwaaien, en die Maria in zijn schifturen een prominente plaats gaf (hoe daarover verder ook mag worden gedacht). Een ander blijk van devotie zijn de talloze Maria-kapelletjes in (niet alleen) ons land, maar ook de vele bedevaartplaatsen (het Franse Lourdes is misschien wel het meest bekend geworden) met de pelgrimages, en uiteraard de litanieën met daarin centraal het smekende 'Maria bid voor ons'.
Reeds in de Middeleeuwen speelde de Mariaverering ook een wezenlijke rol in de muziek. De synergie die muziek en aanbidding samen opleverden zal in die tijd tienduizenden letterlijk en vaak ook nog langdurig op de knieën hebben gekregen. Natuurlijk is het uitgesloten of hoogstens een illusie dat die 'sfeer' van toen terug te roepen valt, maar wel is het mogelijk om van de muziek zelf een levendig en historisch verantwoord beeld te schetsen; en wel op basis van eerst gedegen onderzoek en vervolgens de muzikale vertaling daarvan. In de weerbarstige musicologische praktijk kan een dergelijke projectmatige aanpak vanzelfsprekend alleen slagen in nauwe samenwerking met musea, curatoren, wetenschappers en musici. Het moet een fascinerende exploratie zijn geweest, met als kernpunt de talloze afbeeldingen van Maria (toentertijd veelal uit albast vervaardigd) in samenhang met de talloze meerstemmig gezangen uit een lang vervlogen tijdperk: dat tussen ca. 1380 en 1520, een periode dus van ruim een eeuw. Dat was in de tijd van het Huis Plantagenet: Edward III en de Lancasters, maar ook de epische Honderdjarige Oorlog en de Rozenoorlogen, een heuse bloeiperiode met zijn invloedrijke politieke en artistieke glans, een tijdperk ook dat even briljant en cultureel was gevormd als dat van de Tudor-dynastie, en bovendien wonderlijk genoeg ontstaan op de politieke en maatschappelijke puinhopen die het korte regiem van de gewetenloze, maar zeker ook berekenende Richard III had achtergelaten (Shakespeare wijdde er een imposant toneeldrama aan).
 |
The Binchois Consort |
Het Britse Binchois Consort*, in 1995 opgericht als projectkoor en - afhankelijk van hert gekozen programma bestaande uit minimaal vijf en maximaal tien zangers -, heeft zich over deze diep gewortelde, maar met allerlei raadsels omgeven muzikale traditie gebogen en zich de stilistische kenmerken ervan na uitvoerig bronnenonderzoek eigen gemaakt. Het resultaat mag er zijn, zowel in technisch als in esthetisch opzicht. Dit nieuwe album legt er volbloedig getuigenis van af. Er moet nogal wat water door de zee zijn gegaan om dit materiaal niet alleen te vinden en te te ordenen, maar ook om het zich vervolgens zo eigen te maken dat het bij wijze van spreken dit vocaal ensemble als een tweede huid paste. Bovendien luistert het allemaal nauw, aan beide zijden van het spectrum , voor zowel ensemble als toehoorder. De homogene meerstemmigheid (let op de paradox!) vraagt om uiterste concentratie, waarbij zelfs geringe balansverschuivingen al een desastreus effect kunnen hebben. Het is met deze muziek als met de uit het albast verkregen doorzichtigheid van die middeleeuwse Maria-beelden met de daarmee verbonden licht- en schaduweffecten (door de brandende waskaarsen): het daaruit oprijzende religieuze maar ook illusoire affect roept een bijna bovenaardse magie op die zich niet laat beschrijven, maar die wel degelijk als zodanig wordt gevoeld. Dat maakt zowel dit project als de muzikale uitwerking ervan heel bijzonder. Daarbij past de in parochiesfeer gemaakte prachtige opname.
_________________
Klik hier voor meer informatie over het ensemble.