CD-recensie
© Aart van der Wal, november 2022
Claudio Arrau - The Complete Warner Classics Recordings Klik hier voor het inhoudsoverzicht Warner 0190296245572 (24 cd's) |
 |
Menigeen zal de Chileense pianist Claudio Arrau (1903-1991) direct associëren met het (alweer lang geleden tot ieders verdriet ter ziele gegane) Philips-label, maar zoals zoveel musici heeft hij in zijn lange loopbaan een groot aantal labels 'bediend', waaronder Vox, Vocalion, Electrola, Parlophone, Telefunken, Columbia, HMV en dus als laatste Philips.
Vandaar dat deze doos met daarin 24 cd's ons laat kennismaken met de 'Complete Warner Classics Recordings' uit zowel het tijdperk van de 78-toerenplaat (cd 1 t/m 5) als van de lp (cd 6 t/m 24). De albumtitel laat wel enige verwarring toe, want in de muzikale loopbaan van Arrau heeft Warner geen enkele rol van belang gespeeld.
De bijbehorende toelichting is jammer genoeg nogal armetierig uitgevallen en daardoor niet bepaald passend bij een uitgave die 24 cd's en de periode 1921 (Arrau's eerste opnamen verschenen op het Duitse Vox) t/m 1962 omvat. Dat in de index (zie de inhoudsopgave hierboven) in het boekje wel de uitgevoerde werken zijn opgenomen maar alleen incidenteel de met Arrau toentertijd samenwerkende orkesten en andere musici is een omissie, naast de daarbij behorende opnamedata en -locaties, maar die informatie wordt op de achterzijde van de 24 hoesjes gelukkig ruimschoots goed gemaakt. Waar mogelijk zijn op de covers de afbeeldingen van de oorspronkelijke releases gebruikt. Wat ik echter niet bepaald handig vind is dat de foto op de cover identiek is aan een eerder Arrau-album op hetzelfde label, met daarop echter uitsluitend de lp-opnamen (1955-1962). Het kan allicht - en dat is dan meestal pas achteraf - tot nodeloze verwarring zorgen die gemakkelijk voorkomen had kunnen worden.
De rol van Warner in dit geheel laat zich alleen gelden omdat deze labelgroep het 'klassieke' deel van EMI (eens verbonden met het legendarische His Master's Voice) heeft overgenomen en nu dus onder haar hoede heeft. En als we aan EMI (HMV) denken, dan denken we uiteraard gelijk aan de man die als 'record producer' zoveel voor dit label heeft betekent: Walter Legge (u kunt hier meer over deze grote en inmiddels legendarische persoonlijkheid lezen).
De belangrijkste constatering is evenwel dat zowel uit zowel deze vroege als latere opnamen blijkt welk een geweldige pianist Arrau ook toen al was. Waarbij we eveneens in het achterhoofd mogen houden dat toen van iedere musicus, toonaangevend of niet, werd verwacht dat hij sowieso technisch voldoende was opgewassen tegen ontbrekende of anders wel beperkte montagemogelijkheden: van het minuscule, door de digitale techniek aangestuurde knip- en plakwerk was in die tijd immers geen sprake: in de analoge band moest zelfs letterlijk worden geknipt en geplakt. Dat verklaart mede de fouten die we menige historische opname aantreffen (denk maar aan bijvoorbeeld Artur Schnabel en Alfred Cortot). Ook Arrau komt er menigmaal niet zonder kleerscheuren vanaf, met als willekeurig voorbeeld de missers in Busoni's Zesde sonatine (de fantasie op Carmen), track 3 op cd 1 (waar hoor je dergelijke stukken tegenwoordig nog??)
Wat in dit meer dan representatieve overzicht van opnamen opvalt is dat de stilistische kenmerken van Arrau's spel zich door de tijd heen beduidend hebben veranderd: aanmerkelijk lichter en sneller in het interbellum, meer pedant en vanaf de jaren vijftig voorzien van een zwaardere toets. Wel moet hierbij een niet onbelangrijke kanttekening worden geplaatst: dat de tempi in het tijdperk van de 78-toerenplaat menigmaal (beduidend) sneller moesten zijn met het oog op de beperkte tijdsduur van het medium. Voor de latere tape en lp gold dit niet of nauwelijks nog, voor de cd zelfs in het geheel niet. Maar afgezien daarvan: Arrau's speelstijl was in de vroege(re) jaren wel degelijk anders.
Een ander wezenlijk aspect is dat zeker tijdens dat interbellum veel minder musici in de opnamestudio 'aan het woord kwamen' en dat de invloed van anderen op hun spel daardoor al van nature beperkt was, of in het geheel niet bestond. Laat staan dat er zoiets bestond als Spotify, YouTube, enz.
Nu horen we een generatie musici die als het ware wordt overstroomd met voorbeelden uit een ver of dicht(er)bij verleden, hetgeen naast veel kennis een naar bijverschijnsel kan opleveren in de vorm van een regelrechte aanslag op de eigen artistieke identiteit én integriteit.
De cd is een uitstekend medium en deze Arrau-box toont dat ten overvloede nog eens aan, maar het komt wel voort uit een conserveringsproces dat ons alleen iets 'vertelt' over de muziek en hoe dit wordt uitgevoerd, maar niets over de achtergrond van de musicus, van de wereld, de omgeving waaruit hij is gekomen en waarin hij heeft geleefd, de invloed die dit op zijn karakter maar ook zijn spel heeft gehad, maar ook het leerproces dat hij heeft doorgemaakt en de criteria die hij voor zijn vertolkingen heeft aangelegd.
Dat de opnamen van wisselende kwaliteit zijn is het logisch gevolg van het deels 'zéér historische karakter ervan. Toch verdient de restauratie en remastering een apart compliment: het lijkt er sterk op dat Christophe Hénault van Art & Son Studio in Annecy echt het beste uit de originelen (78-toeren en band) heeft gehaald. Dat plaat- en bandruis niet zijn weggefilterd is misschien minder prettig (al went het snel), maar de muziek zelf (met name helderheid en transiënts) vaart er duidelijk wel bij; en daarom gaat het tenslotte. Ik moet niets hebben van die cosmetische oppoetserij die regelrecht afbreuk doet aan zowel muziek als interpretatie. Opvallend ook hoe weinig vervorming zelfs die stokoude opnamen laten horen.