Boeken
over muziek (algemeen)
© Gerard van der Leeuw, mei 2025
Simon Vestdijk: Concerten te Doorn Bezorgd en van een voorwoord voorzien door Peter van Schijndel Statenhofpers (2025) Het boekje van slechts 48 bladzijden is in een oplage van 100 exemplaren gedrukt en waarschijnlijk zeer binnenkort niet meer leverbaar. Verkoopprijs: € 19,50. |
 |
Simon Vestdijk (1898-1971) was zonder twijfel niet alleen een van de grootste en productiefste, maar zeker ook een van de meest veelzijdige Nederlandse schrijvers van de vorige eeuw. Romans, verhalen, novellen, gedichten, vertalingen, essays, aforismen: alles vloeide, ondanks regelmatige perioden van diepe depressies, niet aflatend uit zijn pen. Vestdijk schreef o.a. over poëzie, religie, astrologie en psychologie en maar liefst tien delen verzamelde muziekessays. Onlangs verscheen bij de Statenhofpers voor het eerst sinds lange tijd niet eerder gepubliceerd werk. Acht recensies van concerten in Doorn die kort na de oorlog georganiseerd werden door Herman Passchier (1919-2009
Passchier was niet alleen onderwijzer en pianist, hij had ook een grote liefde voor de natuur. Hij werkte lange tijd op de Werkplaats Kindergemeenschap van Kees Boeke en bij de Nederlandse Radio Unie. Decennialang organiseerde hij de jaarlijkse Mozartdag in Zeist. In de oorlog was hij in Doorn werkzaam bij het Rode Kruis en verantwoordelijk voor het uitreiken van de voedselbonnen. En zo leerde hij via Ans Koster, die om vier in plaats van twee voedselbonnen vroeg, de door hem bewonderde Vestdijk kennen. Op 30 november 1944 stond hij bij hem op de stoep:
'Hij deed zelf open, begreep onmiddellijk mijn situatie (ik was 20 jaar jonger dan hij, met de nerveusiteit van de leerling tegenover de meester) en even later al waren we in gesprek, een gesprek dat zich 27 jaar heeft voortgezet, en dat vooral en altijd ging over letteren en muziek (ik schreef gedichten en componeerde, het had zijn levendige belangstelling). Toen ook, tijdens dit eerste bezoek, bleek mij, waarvoor de twee extra porties moesten dienen: er waren twee ondergedoken Joodse mensen, die in zijn huis de oorlog veilig zijn doorgekomen. Later zou hij een roman aan hen opdragen: Pastorale 1943, roman uit de tijd van de Duitse overheersing (1948). Dit eerste bezoek werd gevolgd door een dagelijks bezoek gedurende de gehele oorlogswinter 1944-1945, tijdens welke zo ongeveer alles, wat voor ons literair gesproken de moeite waard was wel eens ter sprake kwam, afgewisseld door uitgebreide muzikale excursies.'
De toch echt niet heel erg lange recensies van Vestdijk werden sterk bekort gepubliceerd in de Doornse Courant ‘De Kaap' en Stichtse Courant.
En daar was Vestdijk uiteraard niet erg over te spreken: na acht concerten weigerde hij verdere medewerking. En omdat deze recensies tot voor kort uitsluitend bekend waren in hun bekorte vorm, zijn ze ook niet opgenomen in de verzamelde muziekessays.
 |
Simon Vestdijk thuis in Doorn |
Vestdijk recenseerde de concerten van woensdag 27 juni, vrijdag 8 juli, vrijdag 12 oktober, vrijdag 9 november, vrijdag 14 december en zaterdag 23 december 1945 en vrijdag 3 februari en vrijdag 8 maart 1946. Herman Passchier werkte als pianist/begeleider aan alle concerten mee. Verder werkten mee: Cisca Hartevelt-van Voorst (viool en alt, Vestdijk vindt haar eerder een mezzosopraan), Sytze Wijma, Han Exel en Eugen Hubarka (viool), Piet van den Hurk, fluit [1]), Marc Rozelaar (cello [2]) en de nog zeer jonge Thea van der Steen (sopraan).
Er werden werken uitgevoerd van o.a. Caldara, Pergolesi, Bach, Händel, Scarlatti, Vivaldi, Rameau, Gluck, De Fesch, Telemann, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Schumann, Mendelssohn, Brahms, Wolf, Chopin, Grieg, Debussy, Kodály en Jean Huré. Ik weersta de verleiding om al te veel uit deze zeer hoffelijk gestelde recensies te citeren: u moet ze natuurlijk zelf lezen. Hier slechts een kort citaat uit de eerste recensie, omdat dat zo mooi sfeer, plaats en tijd karakteriseert.
'Een talrijk publiek, waaronder wij ook enkele canadeesche militairen opmerkten, zorgde voor een welverdiend applaus, voor de beide uitvoerenden waren er bloemen. De toegift bestond uit Mijn land van Catharina van Rennes: een gelukkige gedachte, in deze tijd, na de vele Duitsche liederen. Maar het is nu eenmaal ondoenlijk een concertprogramma samen te stellen, wanneer men zekere talen boycotten wil, en tenslotte kan de taal er toch ook niets aan doen…' (blz. 16)
Het zeer mooi uitgegeven boekje bevat naast de integrale weergave van de recensies ook facsimile's van alle handschriften en typoscripten en van een van de programma's. Ook is een portret van Vestdijk door Karel Kindermans opgenomen. De uitgave is voorzien van een betekenisvol buikbandje.
__________________
[1] De bekende fluitist en dirigent zat tot de bevrijding van het kamp gevangen in Kamp Vught.
[2] Marc Rozelaar kreeg les van Anton Pieck en was ook als graficus werkzaam.