Boeken
over musici
© Gerard van der Leeuw, juli 2019
Albert van der Schoot: Kapitein Walther Boer en het galaconcert BoekenGilde, Enschede
|
 |
Het is en blijft een foto die je een gevoel van plaatsvervangende schaamte bezorgt: de foto van de gala-avond op 5 januari 1937 voorafgaand aan het huwelijk van prinses Juliana met prins Bernhard. Immers de foto laat zien hoe onder het spelen van het Horst Wessellied diverse aanwezigen al dan niet halfslachtig de Hitlergroet brengen:
 |
Over de achtergronden van deze toch wel beschamende vertoning schreef Albert van der Schoot een uitermate verhelderend boekje, waarin niet alleen de zaak zelf, maar ook de diverse hoofdrolspelers van alle kanten belicht worden. Het begint direct al met een daverende verrassing: een heldere uiteenzetting over leven, werk en betekenis van kapitein C.L. Walther Boer. De man die als dirigent van de Koninklijke Miltaire Kapel - nadat Peter van Anrooy zulks had geweigerd - het Horst Wessellied dirigeerde, of beter gezegd, moest dirigeren, zoals uit Van der Schoots verslag duidelijk blijkt. Walther Boer was alles behalve een ‘overtuigd NSB-er’, zoals wel is beweerd. Ik wist dat hij van huis uit cellist was, maar niet dat hij ook musicoloog was, zelfs de eerste promovendus in de muziekwetenschap in Nederland.
Maar niet alleen Walther Boer, ook andere hoofdrolspelers worden aan een minutieus onderzoek onderworpen.Allereerst Peter van Anrooy, de dirigent die weigerde het Horst Wessellied, in zijn woorden ‘een lied, dat niet aan het volk behoort, maar aan een partij, die onder de tonen van dat lied andersdenkenden en joden vervolgt en mishandelt en de vrijheid van het Nederlandse volk bedreigt’, te dirigeren en daarin gevolgd werd door een twintigtal leden van het Residentie Orkest. Hij zou voor die daad ‘op staande voet’ ontslagen zijn.Ook over Graaf Julius Zech, de Duitse gezant in Nederland,
Horst Wessel, een onder de nazi’s omhooggevallen dubieus zoontje van een al even dubieuze dominee, de door Goebbels intens verachte ‘sprookjesprins uit het Lipperland’, prins Bernhard en over de rol die koningin Wilhelmina en haar voornaamste adviseur Frans Beelaerts van Blokland in deze hele zaak hebben gespeeld vinden we hier treffende details.
Albert van der Schoot maakt in een hoofdstuk met de geestige titel Scènes uit de voorbereiding van een huwelijk duidelijk dat er aan het huwelijk heel wat politiek geharrewar vooraf is gegaan. Met name over de hakenkruisvlag, het Horst Wessellied en het ‘lächerliche Soldatenlied’, Lippe Detmold, eine wunderschöne Stadt, het lied dat oorspronkelijk op het galaconcert zou hebben geklonken. In de ogen van de nazi’s was de hakenkruisvlag immers niet langer het symbool van één partij, maar kortweg de ‘Reichsflagge’ en maakte het Horst Wessellied, aanvankelijk het marslied van de SA sinds 1933 officieel onderdeel uit van de Nationalhymne.
Nog op zondag 3 januari 1937 laat de Nederlandse regering in een nota weten dat er op het galaconcert uitsluitend het Wilhelmus zal worden gespeeld, maar twee dagen later meldt de Regeringspersdienst dat ‘ter eere van de Engelsche en Duitsche gasten van H.M de Koningin ….. het Engelsche en het Duitsche volkslied worden gespeeld.’ Volgt een halfhartige verdediging van het Horst Wessellied als ‘onverbrekelijk onderdeel’ van het Duitse volkslied. En: ‘De meening, dat hierin anti-Joodsche uitingen zouden voorkomen, is onjuist.’
Een volte-face die zich moet hebben voltrokken op 4 januari 1937. Alles wijst erop dat Koningin Wilhelmina tegen de wil van haar ministers in deze toegeving aan de nazi’s doorzette. Maar de toch behoorlijk gênante poging om de Duitsers tegemoet te komen had geen succes. Op 10 mei 1940 vielen de nazi’s ons land binnen.
Albert van der Schoot schreef een overtuigend boekje waarin nauwkeurig bronnenonderzoek en scherpe analyse hand in hand gaan. De tekst is prettig geschreven, voorbeeldig geannoteerd en voorzien van zeer ter zake illustraties.