© Aart van der Wal, juni 2018
Het Bachfest Leipzig 2018 eindigde op zondag 17 juni in de Thomaskerk traditioneel met de Hohe Messe van Johann Sebastian Bach, ditmaal met het Thomanerkoor en de Akademie für Alte Musik Berlin in de hoofdrol. Tijd ook om eerst maar eens naar de cijfers te kijken.
De in totaal 161 evenementen (waarvan 36 in het Gewandhaus, de Opera en het Mendelssohn-huis) telden maar liefst 79.000 bezoekers uit ruim 40 verschillende landen (waaronder een groot aantal Nederlanders), het hoogste aantal ooit geregistreerd. De ‘Leipziger Kantatenring’ was zelfs al snel geheel uitverkocht, maar ook elders liep de kaartverkoop uitstekend: er werd zelfs 54% meer verkocht dan in het jaar daarvoor. De concerten met uitsluitend werken van Bach op het programma haalden een bezettingsgraad van 90%, wat zeker een belangrijke indicatie is voor de nog steeds grote belangstelling voor het werk van de Thomascantor. Elders was dit 81%.
Het zijn dorre cijfers, maar toch niet onbelangrijk: rond 3.000 vocalisten en instrumentalisten, waaronder 40 koren met in totaal bijna 1500 zangers, 45 orkesten en bijna 180 musici van kamermuziekensembles, 162 vocale solisten, 53 dirigenten, 77 sprekers en moderators, 12 organisten en 46 instrumentale solisten hielpen het festival tot een groot succes te maken. Persvertegenwoordigers uit 17 landen berichtten erover.
Aandachtig publiek in de Thomaskerk (foto © Bach-Archiv, Gert Mothes)
De programma-indeling was, zoals in alle jaren, logisch dankzij de indeling in verschillende series waaruit dan een keuze kon worden gemaakt. Dat gold zowel voor de koor- als de orkest- en soloconcerten en kamermuziek in de meest uiteenlopende bezettingen. Veel bijval kregen twee Tsjechische ensembles die zich nog niet eerder op het festival hadden gepresenteerd: Collegium 1704 onder de klavecinist Václav Luks en Ensemble Inégal onder Adam Viktoria. In het solorepertoire schitterden András Schiff (waarvan naar ik aanneem niemand in de grote zaal van het Gewandhaus zal hebben begrepen waarom hij, onverstoorbaar en zonder enige toelichting, Bachs Italiaans Concert in zijn geheel herhaalde) en ‘onze’ Pieter Wispelwey die ondanks de nogal barre omstandigheden (de vrijwel ondraaglijke hitte in eerst de raadzaal van het oude raadhuis en de volgende dag in de Poolse zaal) zich moedig in Bachs Cellosuites had vastgebeten.
En natuurlijk is het Bachfestival ondenkbaar zonder de bijdragen van het beroemde Thomanerkoor, dat onder leiding van Thomascantor Gotthold Schwarz niet alleen het openings- en slotconcert voor zijn rekening nam, maar zich ook in de traditionele motettenserie en in de ‘Kantaten-Ring’ van zijn beste kant liet horen. Het is en blijft een wonder dat de grote stemkwaliteiten van dit koor ondanks de steeds weer wisselende bezetting door de jaren heen zo constant zijn gebleven. Samen met het Gewandhausorchester en het MDR Sinfonieorchester behoort het koor tot de belangrijkste muzikale visitekaartjes van de stad Leipzig.
De al jaren succesvolle serie ‘Bach Open Air’ bleek ook dit jaar ondanks de soms wel zeer stevige regenbuien opnieuw een publiekstrekker van formaat. Dat gold met name voor het concert dat Klaus Doldinger met zijn jazzensemble Passport op 9 juni op het centrale marktplein gaf. Dat bleek althans uit het beeldmateriaal dat mij later ter beschikking werden gesteld.
Bach Open Air (foto © Bach-Archiv, Gert Mothes)
De fameuze orgeltours onder de veelzeggende titel ‘Mit Bach Unterwegs’ ontbraken ook dit jaar niet. Het feest begon al in de bus, met uitvoerige uiteenzettingen (in het Duits en Engels) over bouwtechnieken en bouwers met illustere namen als die van Trost, Silbermann en Hildebrand. In de kerk kon het orgel worden bekeken en beluisterd. Organisten van naam hadden voor een daarbij passend programma. gezorgd.
Wie het liever wat dichter bij huis hield kon een beroep doen op de stadsgidsen. De stadswandeling ‘in de voetsporen van Bach en Mendelssohn’ bood een goede gelegenheid om op een ontspannen manier kennis te maken met de in muzikaal opzicht belangrijkste locaties in de stad,
Wie zich wilde verdiepen in de ‘wetenschap achter de muziek’ kon gratis terecht bij de vele lezingen over onder meer Bachs cantates en zijn cyclische werken, Daarnaast waren er de concerttoelichtingen, boekpresentaties en seminars die soms ook tot ware zelfwerkzaamheid uitnodigden.
In het tegenover de Thomaskerk gelegen Bachmuseum – enige tijd geleden geheel vernieuwd en toch al met een collectie en digitale, proactieve presentatie om van te likkebaarden – was speciaal in het kader van het festival een aparte tentoonstelling ingericht met als thema ‘Bachs Schüler Berichten’. De vele handschriften, eerste drukken en correspondentie van Bachs leerlingen onderstreepten nog eens hoezeer Bach als docent in aanzien stond. Wetenschappers van het Bach-Archiv zijn al sinds 2002 bezig om overal in Duitsland materiaal boven water te krijgen die ons een beeld kan geven van Bachs leerlingen en daarmee ook van Bach als leraar. Maar ook wat er uiteindelijk van die leerlingen is geworden. Een zeer interessant project waarvan ook de speciaal daarvoor bijeengebrachte collectie in het Bachmuseum getuigt.
Volgend jaar wordt het Bachfest gehouden van 14 tot 23 juni onder het motto ‘Hof-Compositeur Bach’. Bach was niet alleen werkzaam in Leipzig, maar daarvoor ook actief aan meerdere hoven en voor verschillende regenten, wat veel composities van zijn hand heeft opgeleverd, waaronder de pracht en praal van de vele ‘Festmusiken’, de fonkelende en virtuoze instrumentale stukken en niet te vergeten zijn innovatief getinte kerkmuziek. Het festival presenteert ze in vier series: Weimar, Köthen, Dresden en Berlijn. Dan is er nog een vijfde serie met muziek van andere, aan de verschillende hoven verbonden componisten die voor Bach van bijzondere betekenis zijn geweest. En natuurlijk ontbreekt ook in 2019 Mendelssohn, een van de belangrijkste grondleggers van de ‘Leipziger Bachpflege’ niet op het programma.
Let op: de voorverkoop begint al op 16 november a.s.
Concert in de Nikolaikerk (foto © Bach-Archiv, Gert Mothes)