audioapparatuur

Een solide dienaar in het analoge domein:

Technics SL-1200/1210 MK2

Direct Drive platenspeler

 

© Wim Koekebacker, september 2008

 

Inleiding

De belangstelling voor platen is de laatste paar jaar weer flink toegenomen. Er wordt weer volop geperst en de markt is, al dan niet tijdelijk, fors groeiend. Nu is het zo dat er een kleine, maar harde kern muziekliefhebbers de zwarte schijven nooit de rug toe heeft gekeerd. Soms echter overdrijft men de kwaliteiten die grammofoonplaten kunnen bieden behoorlijk. En dat heeft niets met de vaak exorbitant dure apparatuur te maken. Nee, we hebben het dan over de fysieke beperkingen van het medium, de geluidsdrager dus. Dat die beperkingen door deze groep muziekliefhebbers onder het tapijt worden geveegd doet daar echter niets aan af. Zie het maar weer als de beruchte zwakste schakel in een keten. Dat desondanks grammofoonplaten een schitterende weergave kunnen bieden is echter absoluut waar. En om die weergave zo goed mogelijk te kunnen beleven, worden onveranderd hoge eisen aan de afspeelapparatuur gesteld.

Rommel

Er is, vanwege de hype, veel troep op de markt gekomen. Dit artikel hoopt de argeloze consument te behoeden voor de digitale valkuilen, in dit geval gevormd door werkelijk waardeloze (USB) platenspelertjes, bedoeld om platen via de computer te digitaliseren, maar die ook direct op een geluidsset kunnen worden aangesloten. De inleiding zegt het al: laat u nooit, maar dan ook echt nooit, verleiden tot de aanschaf van deze wijd en zijd verkrijgbare rommel. U zult werkelijk sterk teleurgesteld worden en uw platen zullen u het al helemaal niet in dank afnemen dat zij op deze pick-upjes worden gemarteld.

Gemarteld ja! Want de fragiele armpjes, vaak voorzien van een voor de naaldkrachtinstelling bedoelde veer, zijn absoluut niet in staat een behoorlijke weergave te waarborgen. Sterker nog, de naaldkracht is vaak méér dan 4 gram om nog enigszins de groef te kunnen volgen en meestal ontbreekt dwarskrachtcompensatie. Laat u bovendien nooit misleiden door bekende merknamen uit het verleden, zoals Lenco. Het is namelijk absoluut geen garantie dat u dan een goed product aanschaft! We hebben hier maar al te vaak te maken met sub standaardapparatuur van Chinese makelij waar een bekende merknaam op is gedrukt. Helaas wordt dit door diverse fabrikanten gedaan. Wees dus gewaarschuwd.

Vinyl, een echte klassieker

Veel muziekliefhebbers beschikken nog over een respectabele hoeveelheid muziek op vinyl. De lp dus. Gelijk hebben ze dat ze hun collectie nooit de deur hebben uitgedaan. Ook ik heb nog vele platen die met liefde worden gekoesterd. Enerzijds doordat veel muziek nooit meer op cd werd uitgebracht, anderzijds omdat het draaien van platen een bepaalde magie heeft. Niet in de laatste plaats vanwege de vaak prachtige hoezen die ware documenten en soms zelfs kunstwerkjes zijn. Het heeft inderdaad iets, het uit de hoes nemen, het op de draaitafel leggen en het verwijderen van eventueel stof. Daarna de arm behoedzaam naar de plaat brengen en voorzichtig in de inloopgroef laten zakken, al dan niet met behulp van allerlei voorzieningen. Ja, het heeft "wat". Tot zover kan ik met de "vinyl-only" adepten wel meekomen. Verder zal het altijd wel een strijd blijven tussen de voor- en tegenstanders. Daar zullen we nooit uitkomen. Echter, goede afspeelapparatuur is en blijft essentieel, en daar gaat dit artikel over.

Om zo optimaal mogelijk genieten van de ooit door u aangeschafte muziek op lp moeten we de juiste spullen in huis hebben. Dat geldt natuurlijk ook voor die spiksplinternieuwe lp’s “vers van de pers”, die allerwegen worden aangeboden. Laat u zich wat dat betreft echter niets wijsmaken. Over de “geneugten” van het 180 of 200 grams "virgin vinyl" bijvoorbeeld. Ik heb hier enkele van deze platen waarvan de opname regelrecht bagger is. En de andere plaat is excentrisch geperst, ofwel het gat zit niet in het midden, wat niet te pruimen zweving tot gevolg heeft. Ik bedoel maar!

Soms heeft men nog een goede platenspeler ergens op de zolder staan. En soms is die speler ook nog in een goede conditie. Indien de speler al een aantal jaren niet meer is gebruikt, dan zal zeker het element niet meer optimaal zijn werk kunnen doen. De naaldophanging (bevestiging van de “cantilever”) is dan meestal uitgedroogd. Dit maakt de naald niet langer bruikbaar en moet dan ook vervangen te worden. Mocht de speler met snaaraandrijving zijn uitgerust, dan zal ook de snaar moeten worden vervangen. Na deze kleine investering is de kans echter groot dat u weer over een speler beschikt die qua kwaliteit mijlenver uitsteekt boven de vandaag de dag voor de spreekwoordelijke appel en een ei te verkrijgen rommel.

Technics pakt uit

Maar soms heeft men de speler de deur uitgedaan en is de collectie dus niet meer afspeelbaar. Dan loont het zeer zeker uit te kijken naar een nieuwe speler die zijn sporen in de hifi-wereld ruimschoots heeft verdiend. Zoals in dit geval de Technics SL-1200/1210 MK2 en zijn aanverwante familieleden. Dat die speler nog steeds nieuw uit de fabriek komt, is overigens te danken aan de DJ, die in discotheken het publiek vermaakt met eigen presentaties waar platenspelers bij worden gebruikt. Dat de SL-1200 unaniem de favoriete speler bij dit gilde is, zegt iets over de kwaliteit die de speler in zich herbergt. Want er wordt in die kringen waarachtig niet zachtzinnig mee omgesprongen.

De Technics SL-1200 MK2 speler (foto: Wim Koekebacker)

Maar laat ik u niet op een dwaalspoor brengen: de Technics SL-1200 serie is nooit oorspronkelijk in de markt gezet als DJ speler. Nee, het is een uit de 70-er jaren stammend kwaliteitsproduct, uit de tijd dat de techniek van de grammofoonplaat geheel was uitontwikkeld en de nog resterende kwaliteitsverbeteringen moesten worden gezocht in de afspeelapparatuur. Dat hoeft nu echter geen kapitalen meer te kosten. Het is dan ook een zegen dat er al decennia lang een speler te koop is die werkelijk een sublieme kwaliteit biedt tegen een absoluut eerlijk aanschafbedrag. En laat de goedkoopste uit de SL-1200 direct drive familie (ik hoor de vinylfanaten nu al kermen!) nu juist het apparaat zijn waar de muziekliefhebber het meeste voordeel uit kan halen! Want de duurdere familieleden zijn meer op de DJ toegespitst met voorzieningen die de muziekliefhebber niet nodig heeft. Dan doel ik op zoiets als een vilten slipmat die u echt niet wilt hebben en een dwarskrachtcompensatieregeling die tot wel 6 gram gaat. Dat heeft u ook niet echt nodig, evenmin als de feeërieke, maar onnodige blauwe led-verlichting op de SL-1210-M5G.

De originele SL-1200/1210 MK2 (het verschil tussen de 1200 en 1210 betreft slechts de kleur) voldoet ruimschoots, bovendien is er een behoorlijke en onmisbare rubberen draaitafelmat. Let wel, de duurdere types kunt u beslist wel aanschaffen, maar er komt dan wel een rubberen mat als extra aanschaf bij.

Alle types hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken. We beginnen bij een zeer solide en degelijke algehele constructie. De basis wordt gevormd door een rubberen voet, voorzien van geveerde en afstelbare voetjes. De rubbervoet dempt resonanties op een adequate manier (denk hierbij vooral aan de beruchte akoestische terugkoppeling door een luid geluidsniveau of door de speler te dicht opgesteld bij de luidsprekers). Bovenop deze rubberen basis een sterk metalen chassis waarop een 33 cm aluminium draaitafel, die aan de onderkant bekleed is met rubber om ongewenste metaalresonanties te voorkomen.

De elektronica stuurt een kwarts gestuurd loopwerk aan dat geruisloos zijn werk doet. Ik zal u niet te veel vermoeien met cijfertjes, maar neemt u van mij aan dat het rumbleniveau van iedere plaat vele malen hoger ligt. Geen spoortje van gestommel en/of gezoem. Dat laatste is een verschijnsel waar veel andere direct drives nogal eens aan kunnen lijden, veelal veroorzaakt door ingebouwde trafo's en versleten motorlagers. De jank/gelijkloopcijfers zijn dusdanig laag dat ze onhoorbaar zijn, zelfs voor mensen zoals ik die "gezegend" zijn met een absoluut gehoor.

De fraaie stroboscoop (foto: Wim Koekebacker)

Hoorbare wow en flutter is ongenietbaar en in de digitale wereld gelukkig helemaal uitgebannen. Dus kunnen ze bij analoge weergave des te meer opvallen! Dat deze lage waarden niet slechts bij snaaraangedreven draaitafels kunnen worden waargemaakt,bewijst nu de SL-1200 serie direct aangedreven spelers. Een onwaarschijnlijk lage 0.01 WRMS en een absoluut gegarandeerd juist (regelbaar) toerental laten u bijvoorbeeld genieten van een geweldig strakke pianoweergave. Want juist jank is bij dit instrument direct hoorbaar. Denkt u dat te kunnen bereiken met een fragiel snaartje? Misschien als het snaartje nieuw is en als de draaitafel het gewicht van een tank heeft! De unieke Technics aandrijving maakt gebruik van een ringmagneet welke vast aan het plateau is bevestigd en een onderdeel van de motor vormt. Wilt u het tempo veranderen, dan kunt u dit doen met de grote schuifregelaar. Het unieke daarbij is dat ook dan de kwartssturing zijn werk blijft doen. Het absoluut juiste toerental wordt aangeduid met een groene led, in het midden van de schuifregelaar. De regelaar klikt dan vast op het juiste punt.

Met deze schuifregelaar kan het toerental worden ingeregeld (foto: Wim Koekebacker)

Toonarm

De toonarm oogt vrij zwaar, maar schijn bedriegt. Het gewicht (zonder element, maar met elementhouder) is slechts 12 gram. Dit plaatst de arm aan de onderkant van de middelzware armtypes. Daardoor kunnen elementen worden gebruikt met een gemiddelde naaldbeweeglijkheid, in vaktermen compliantie genoemd. Laat u echter niet verleiden lichtgewicht elementen met een hoge compliantie te gebruiken, ondanks de zeer lage lagerwrijving van minder dan 7mg. Dit is bovendien niet nodig omdat er vele topmerkelementen verkrijgbaar zijn die het in deze arm uitstekend naar hun zin hebben.

De Technics toonarm (foto: Wim Koekebacker)

Als vuistregel zou ik elementen kiezen waarvan de compliantie niet boven de 20Mn uitkomt. Bij hogere waarden kan het element bij hobbelige platen anders gaan ‘wiebelen’. Bijvoorbeeld de Denon DL-110/160, de Ortofon OM-serie en de Audio Technica AT-440ML passen uitstekend bij de SL-1200 serie.

Ze hebben echter alle een verschillend klankkarakter. Zo kan een topelement qua geluidsbeeld bij bepaalde topluidsperkers helemaal niet passen. Zorgvuldig luisteren is hier dus het devies en zolang u de beperkingen van de arm in het vizier houdt kunt u wat bijpassend element betreft zich eigenlijk geen buil vallen. Het is zelfs zo dat u elementen kunttoepassen die wel vijf of zes keer het bedrag moeten kosten wat de SL-1200 moet opbrengen

Géén DJ element!

Laat u echter nooit verleiden een zogenaamd DJ element te kopen. Het is helaas zo dat de speler hier te lande vrijwel uitsluitend door de DJ vakhandel wordt aangeboden en die wil er graag een element bij verkopen. DJ elementen werken met een veel te hoge naaldkracht en bieden absoluut niet de kwaliteitsweergave die u nu juist zo graag wenst. Ook de eerder genoemde merken (op Denon na) hebben zulke elementen in hun assortiment. Een merk als bijvoorbeeld Stanton, dat in de voorbije decennia tot de top behoorde, heeft zich nu vrijwel geheel toegelegd op de productie van DJ elementen. Ze zien er uit als voorheen maar de naalden zijn veel stugger en vooral de naaldgeometrie is volledig op de noden van de DJ aangepast. Toch maakt Stanton nog de aloude 881-S, een kwaliteitselement dat ik echter voor de SL-1200 serie toch moet afraden vanwege de veel te hoge naaldbeweeglijkheid.

Tijdens de test met de Stanton 881S (foto: Wim Koekebacker)

Zoals gezegd, bij aanschaf bent u hier te lande aangewezen op de DJ vakhandel. Dat is trouwens geen enkel probleem.De garantie staat niet ter discussie en het apparaat kan gewoon aan u worden verzonden. Het is echter raadzaam dat u het apparaat ophaalt om elke mogelijke vervoersschade per post al bij voorbaat uit te sluiten.

Tot slot nog een waarschuwing. De hifi vakwereld mijdt de SL-1200 als een besmettelijke ziekte. Volkomen onterecht!! Ik hoop dan ook dat dit artikel u ervan heeft kunnen overtuigen dat voor werkelijk sublieme weergave van uw platen geen megakapitalen nodig zijn. wèl heeft u kwaliteitapparatuur nodig. En dat met name biedt de Technics SL-1200 serie draaitafels. Juist de apparatuur die die hifi vakwereld aanprijst is vaak zéér fragiel geconstrueerd. Als voorbeeld noem ik de REGA's die zich op het prijsniveau van de Technics bevinden. Zelden draaien deze draaitafels op de juiste snelheid en zijn ze voorzien van de meest rudimentaire motortjes, nota bene ook nog gelijmd op een stukje MDF. Dit staat in schril contrast met de solide SL-1200 die geconstrueerd is om u te overleven. Oh ja, de prijs: Zonder element geleverd voor om en nabij € 500,- voor de SL-1200/1210 MK2. Een koopje!

Hebt u vragen, dan kan u die via de site aan mij stellen (klik hier).


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links