Audiotechniek

© Ruud Janssen, juli 2003

De hausse is flink op zijn retour maar nog steeds treffen we bij een flink aantal luidsprekers standaard een zakje met dikke scherpe hardstalen pennen aan. Vanwege het motto baat ‘t niet, ‘t schaadt wèl (de parketvloer), neem ik voor dit prikbord het fenomeen spikes graag onder de loep.

Haarlemmer olie

Tijdens de verkenning die vooraf ging aan deze krabbel, werd duidelijk dat er rond spikes een hoop te doen is (geweest) maar dat naar de werkzaamheid ervan nog nooit gedegen onderzoek is gedaan. Het gegeven rechtvaardigt dat we de verhalen die over het verschijnsel de ronde doen met een flinke dosis scepsis tegemoet mogen treden. Vervelend is dat in de hifi-branche grosso modo spikes min of meer een vanzelfsprekendheid zijn: alsof onomstotelijk vaststaat dat spikes doen wat verondersteld wordt dat ze doen.

Voor het geval u even kwijt bent waarom wordt gevonden dat de prikkers zo nodig moeten, geef ik even in notendop wat achtergronden. Naar verluidt heeft een stabiele opstelling van de luidspreker direct te maken met de extreem hoge druk die ontstaat op de spikepunten. Een druk die zo hoog is omdat op een klein onderdeel van een vierkante millimeter het totale gewicht van de luidspreker rust. Met name de laagweergave van de luidspreker zou door het intensieve contact en de daardoor verhoogde grip op de vloer beter presteren. Frequent wordt ook door de enthousiaste pleitbezorgers van spikes het middengebied als strakker en kernachtiger omschreven. Tenslotte zijn er nog lieden die beweren niet buiten spikes te kunnen omdat ze vinden dat de hoogweergave van een totaal andere dimensie is. Kortom spikes zijn net als Haarlemmer olie: overal goed voor.

Magie

Als een luidspreker op spikes staat, rust inderdaad het totale gewicht van de luidspreker op een minuscuul oppervlak. Hierdoor ontstaat omgerekend een druk van tonnen per vierkante centimeter. Op grond van de magie der grote getallen is dat ontegenzeglijk een gegeven dat ontzag inboezemt. Gemakkelijk roept het een beeld op alsof de luidspreker met geen tien paarden van zijn plaats is te krijgen. In hoeverre die gesteldheid ook bijdraagt tot betere weergave is - anders dan in de sfeer van genoemde vage denkbeelden - nog nooit eenduidig boven tafel gekomen. Laat er overigens geen twijfel over bestaan dat de luidsprekerkast met spikes inderdaad rotsvast op het vloeroppervlak staat. Dit is echter geen verdienste van de spikes want metingen tonen zonneklaar aan dat ook zónder spikes de luidsprekerkast bij normaal optredende kastresonantie en de hevigste bastonen geen fractie van een millimetertje uit zijn positie raakt; laat staan dat hij in zijn geheel ten opzichte van de vloer gaat resoneren. Simpel als het is: de hoeveelheid energie die nodig is om de kast met normaal voorkomende trillingen in de luidspreker uit het lood te brengen, is veel te gering.

Columbus

Een ander aspect is dat de hoge druk per oppervlakte-eenheid die de spike veroorzaakt in de praktijk van alle dag aanzienlijk wordt gereduceerd. Al dan niet dwars door een vast tapijt heen boren immers steevast de spikes zich diep in menig niet bijster harde cementen toplaag van het beton. Hoogst zelden is de ondergrond hard genoeg om de extreem hoge puntbelasting stabiel te kunnen weerstaan. Eenvoudiger gezegd: meestal gaat de zaak stuk waardoor het middel erger dan de kwaal is. Ook in zachtere materialen spiezen de gemene punten zich millimeters diep wat met zich meebrengt dat het beoogde effect van spikes eveneens ver te zoeken is.

Om beschadigen van een gladde vloer te voorkomen, krijg je vaak het advies mee de prikkers op een muntstuk te zetten. Dit lijkt het ei van Columbus maar wie dat ooit verzonnen heeft, voorkomt met zijn advies weliswaar vloerbeschadiging maar stond er kennelijk niet bij stil dat de schadebeperkende maatregel voorbij gaat aan het beoogde effect dat aan spikes moet worden toegeschreven. Zo kunnen immers de luidsprekervoetjes aan de onderkant gewoon vlak zijn met een diameter van het muntstuk. Misschien is het teleurstellend maar ook de veelvuldig aangeraden vloerbeschermende plankjes tussen de pennen en vloer doen de veronderstelde werking van spikes volkomen teniet. Hetzelfde bereik je immers door de luidspreker met zijn vlakke onderkant rechtstreeks op de vloer te zetten in plaats van ingewikkeld met plankjes te gaan zitten klooien.

Fakirbedden

Het toepassen van spikes lijkt pure overkill. Er is geen luidspreker te vinden die op normale voeten net als een verkeerd geladen wasmachine aan de wandel gaat. Al met al moet de conclusie zijn dat het alleen de smid is die aan het sinds jaar en dag opgeklopte ritueel rond het toepassen van spikes een lekker zakcentje overhoudt. Mijn ervaring is dat spikes geen steek veranderen aan het weergavebeeld, noch dat meet- en hoorbare resonanties in kast, statief en wat dies meer zij zich wijzigen. Ik denk dat de venijnige prikkers belangrijk meer verdienste hebben in de categorie fakirbedden, high-tech atletiekschoeisel boven maatje 49 of SM voor gevorderden.