In memoriam Jan Kool

 Wegwijs in de W.W.Wildernis

 

© Jan Kool, Luister, 1966

 

Van de muziekliefhebber die druk platen verzamelt wordt vaak ten onrechte verondersteld dat hij ook een diepe belangstelling heeft voor de techniek van zijn apparatuur. Voor de meeste van hen is het een vervelend en kostbaar middel om tot het werkelijke doel te komen: het ongestoord luisteren naar goed gereproduceerde muziek.

De platenverzamelaar die het aanschaffen of verbeteren van apparatuur overweegt is zelden geïnteresseerd in technische verhandelingen. Toch wordt hij geconfronteerd met adverteerders, handelaren en 'experts' die er op staan hem toe te spreken in een soort geheimtaal, die hij beleefd aanhoort maar die hem zelden duidelijk maakt hoe hij het beschikbare budget het beste kan besteden. Soms kan hij tot enkele vage conclusies komen, maar de sterkste indruk die overblijft is, dat al deze lieden lijden aan een geheimzinnige ziekte: de Herzkwaal.

Toch is wegwijs worden in de wildernis van apparatuur en adviezen minder moeilijk dan u misschien denkt. Dat het een wildernis is compleet met roofdieren hebben helaas al velen tot hun teleurstelling en schade ondervonden. Wij willen gaarne trachten het vakjargon eens wat van zijn gewichtigheid te ontdoen en te vertalen in een Nederlands dat misschien wat duidelijker aangeeft wat u van aangeprezen apparaten kunt verwachten.

Bijvoorbeeld het begrip 'frequentiebereik', bijna altijd het eerste dat in een specificatie wordt genoemd. Uiteindelijk vertelt dat woord niets meer dan welke trillingen het betreffende artikel kan overbrengen. Het zegt niets over de manier waarop het dat doet. Als een magische formule worden getallen, vaak bijna eerbiedig, uitgesproken alsof het de belangrijkste eigenschap is die uw versterker, pickup of luidspreker, bezit. Wat is hier nu de werkelijke betekenis van voor de gewone platenliefhebber en waar moet hij op letten?

Versterkers

Iedere redelijke versterker kan tegenwoordig het hele hoorbare trillingsgebied gemakkelijk reproduceren. Dat is dan ook technisch heel eenvoudig te verwezenlijken. Vol trots wordt echter in het ene geval vermeld dat het toestel tot 50.000 Hz 'doorloopt' en in een ander met nog meer uitroeptekens dat het niet terugschrikt voor 200.000 trillingen per seconde. Helaas behoeft die tweede om die reden beslist niet beter te zijn. Zelfs kan soms juist daarom weleens enig wantrouwen gerechtvaardigd zijn. Bij versterkers kijken we eerder naar voldoende vermogen bij een geringe vervorming, stabiliteit en de juiste eigenschappen om impuls- en explosieve geluiden zonder natrillingsverschijnselen weer te geven. Als alleen het frequentiebereik van betekenis was, zou het allemaal erg eenvoudig zijn, maar de weg van de aspirant audiofiel zit nog vol verkeersproblemen.

Pickup-elementen

Hier is de situatie anders. Enig inzicht in de betekenis van een frequentiekarakteristiek zoals die bij een recensie gepubliceerd wordt, loont zeker de moeite. Niet dat hij ons alles vertelt wat we graag willen weten, maar er valt dikwijls al een redelijk idee uit te destilleren hoe het element zou kunnen klinken.

Een verloop vooral in het midden en hoge gebied, met geprononceerde heuvels en soms zelfs vrij scherpe pieken, betekent vrijwel zeker dat het schel en metalig zal klinken, vaak ook nog met een flinke dosis vervorming. Is het oplopen in het hoog echter een vloeiende gelijkmatige lijn dan kan de reden daarvoor volkomen onschuldig zijn en kunnen we met een beeldig muzikaal element te maken hebben. In het algemeen geldt: dat een gelijkmatig en vloeiend verlopende karakteristiek, hoe rechter hoe beter, praktisch altijd een indicatie is van kwaliteit. Plotselinge afwijkingen van meer dan 2 tot 3 dB dienen de nodige reserve op te wekken. U doet er dan goed aan een kritiek goed te bestuderen en er eerst zelf eens kritisch naar te luisteren als u de aanschaf overweegt. Extreme claims in het laag komen minder voor en zijn ook van minder betekenis. Er is een pickup, niet in Nederland verkrijgbaar, waarvoor men een bereik adverteert van 0-50.000 Hz. Misschien uitstekend geschikt als seismograaf, maar zelfs voor Badings of Ton de Leeuw van weinig belang. Sterk oplopen in het laag kan moeilijkheden veroorzaken met motorgestommel of er komen, zoals wij in een Engels blad vonden, 'vaak olifanten voorbij'. Maar dat kan ook voorkomen door een subliem element in een verkeerde arm.

Luidsprekers

Hier kunnen wij kort zijn. De frequentiecurven die soms door fabrikanten gepubliceerd worden zijn voor de toekomstige koper eigenlijk van geen belang. Als ze spiegelglad zijn, zijn ze gewoon niet waar. En als ze dat niet zijn worden het zulke griezelige kronkels, dat u meteen de neiging krijgt om voortaan alleen nog maar naar concerten te gaan.

Meetomstandigheden hebben een enorme invloed op de vorm die de karakteristiek krijgt. Ten hoogste zouden wij er iets aan kunnen hebben als een groot aantal luidsprekers, alle onder exact dezelfde omstandigheden, werden gemeten. Relatief is dan inderdaad enige vergelijking mogelijk. Een keuze op grond daarvan blijft echter onmogelijk. Het gedrag van een luidspreker in uw huiskamer valt nooit uit frequentiecurven te voorspellen. Zelf luisteren, ervaringen van een recensent of anderen die veel vergelijkend hebben kunnen luisteren kunnen u op weg helpen. Probeer in ieder geval uw mogelijke keuze eerst een thuis rustig te horen voor u een definitieve beslissing neemt.Goede luidsprekers zijn kostbaar, maar lang niet alle kostbare luidsprekers zijn goed. Ook kan een uitstekende speaker volkomen ongeschikt zijn voor uw speciale geval.

Zonder enige pretentie van volledigheid hebben wij getracht één van de vele technische begrippen die u voortdurend opgedrongen worden een klein beetje te ontluisteren. Voor Luister misschien een wat merkwaardige activiteit. Maar, naar wij dachten toch ook weleens noodzakelijk. Wij stellen ons voor in de toekomst eens vaker de technicus van zijn Delphische driepoot te halen en tot andere dan orakeltaal te dwingen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links