U heeft bijvoorbeeld in deze kolommen een lyrische recensie gelezen, aan de martelende onzekerheid over de keuze van een nieuw stereo-element is een einde gekomen en u heeft iedereen thuis ervan weten te overtuigen dat de astronomische uitgave die er voor nodig is ook volkomen verantwoord is.

Na enige weken moeilijk wachten arriveert dan een zeer degelijk verpakt doosje. Het uitpakken gebeurt een beetje beverig en dan verschijnt een gouden, een zwart lederen, of op andere wijze luxueus uitziend reliekschrijntje, waarin gebed in zwart fluweel 'het laatste woord' op het gebied van pickup-elementen!

De montage in de sublieme arm die u al bezat gaat zonder al te veel vallen en zoeken van minuscule schroefjes. Dan wordt de eerste plaat opgezet en uw stoutste verwachtingen worden natuurlijk overtroffen. U zou niet anders durven want iedereen luistert mee. De grote doorzichtigheid, de strakkere bas, het fijnere hoog worden door alle huisgenoten beaamd. Ze zouden evenmin anders durven!

Dan volgt de zware proef: die prachtige opname van Mahlers 9e, of die donderende Decca-Wagner waar 'alles in zit'. Een ruige vervorming klinkt uit de luidsprekers! Een geluid waar geen transistorradio van de drukst bezochte camping tegenop kan! De schrik en ontsteltenis die al vele malen bij deze catastrofe zijn gezaaid, kunnen beter met enige piëteit worden genegeerd.

Koortsachtig wordt er nu naar een verklaring gezocht. Maar de versterker, luidsprekers en alle denkbare verbindingen treft geen blaam. De naald die inderdaad een beetje vuil bleek is met een penseeltje liefderijk en wat angstig schoongemaakt maar, ofschoon wat minder, de vervorming blijft. Wordt spoedig trouwens ook weer veel erger en ondraaglijk. Het verhaal van paniek en ellende is nog veel langer maar zullen aan de verdere narigheid maar stilzwijgend voorbij gaan en naar het opluchtende en gelukkige einde toewerken.

Hoe is nu deze vaak voorkomende ramp en dit griezelige geluid, dat ons terug voert naar de tijd van afgedraaide 78-ers en vierkant gesleten stalen naalden, te verklaren? U vermoedt misschien al dat vuil in de groeven en aan de naald er iets mee te maken heeft. Inderdaad, maar dan met ergere consequenties dan vroeger het geval was. Kon tot nog toe een naald van een element dat aftastte met een naaldkracht van 3 tot 6 gram zich vrij gemakkelijk een weg ploegen door de ongerechtigheden die hij in de groef tegenkwam, nu bij de modernste lichtgewichten met naaldkrachten van 2 gram en minder worden er veel zwaardere eisen gesteld aan het schoonhouden van de platen. Bovendien blijken vele platen waarvan u dacht dat ze brandschoon waren en voortreffelijk onderhouden, voor uw nieuwe element een moeras van een klonterige substantie te bevatten waar het niet doorheen kan komen. Ook al hebt u altijd trouw de onmisbare 'Dustbug' gebruikt en scrupuleus vermeden de groeven met de vingers aan te raken, dan blijkt nu toch dat alle zorg niet voldoende is geweest. 'Antistatische' preparaten, soms met spuitbussen opgebracht, Dustbug vloeistof te rijkelijk gebruikt, platendoeken die eigenlijk alleen geschikt zijn om ongerechtigheden nog wat dieper in de groeven te wrijven, dit alles heeft er aan meegeholpen om het de moderne stereo-elementen moeilijker te maken.

De diamant rijdt als het ware over de plakkerige substantie heen, raakt langzamerhand vol met een kleverig mengsel van vloeistof residuen en stof, wat soms moeilijk te verwijderen is en het resulterende geluid is niet meer om aan te horen. Een stevige wasbeurt wordt nu onvermijdelijk. Zowel van de diamant als van een aantal platen.

Hoe maak ik mijn platen schoon?

Misschien ziet u hier tegen op maar het is minder griezelig dan u wellicht denkt. Wat u nodig heeft zijn de volgende gereedschappen en ingrediënten: een goed marterharen aquarel penseeltje nr. 5 in elke goede kantoorboekhandel of tekenbenodigdheden zaak te koop; een 'parastatic disc preener' (platenhandel). Deze laatste is een rolvormige platenwisser met ingebouwde listigheden van dezelfde ingenieuze uitvinder als de al vaker genoemde dustbug. Tenslotte nog een flesje met een mengsel van ongedenatureerde alcohol en gedestilleerd water in een verhouding van 1 op 1. Uw apotheek of drogist maakt het graag voor u klaar.

De procedure is verder eenvoudig genoeg: u bevochtigt de preener met het mengsel van alcohol en water, bijvoorbeeld door de natte kurk er even langs te halen, plaat op de draaitafel langzaam laten draaien, liefst door de schijf met de hand in beweging te houden en de preener er stevig op te houden en zo nu en dan even met een vinger of een lapje schoon te vegen. Doorgaan tot de plaat weer geheel droog is. Soms is het nodig de bewerking een paar maal te herhalen. Vooral bij wat oudere mono platen kan het vastgeplakte vuil bijzonder hardnekkig zijn en de stereodiamanten met de kleinere afrondingsstraal komen bovendien dieper in de groef. Maar het komt ook bij gloednieuwe platen voor. Kortgeleden kwam een kennis bij mij met die prachtige doos met Brandenburgse concerten op Erato. Eén van de vier kanten bleek niet te spelen van het opgehoopte vuil in de groeven, de drie andere zijden klonken subliem. Na een wasbeurt op de beschreven wijze was de schrik voorbij en de platenhandelaar het bezoek van een zeer boze klant bespaard. Vraagt u mij niet hoe het mogelijk is dat van twee platen in keurige polytheen binnenhoezen, opgeborgen in een stevige linnen cassette één plaatkant volkomen onspeelbaar is door vervuilde groeven. De platen waren gloednieuw, op bestelling gekocht en nooit in de winkelbak geweest.

Helaas zijn dergelijke verrassingen niet eens zulke grote uitzonderingen. Ik vrees ook dat al vele malen boze kopers bij hun handelaar zijn komen klagen met alle nare gevolgen, die daarmee meestal gepaard gaan, zoals niet meer mogen ruilen, een demonstratie in de zaak met een pickup die met een druk van 6 gram achteloos door de rommel heen-ploegt en een triomfantelijk: 'Ziet u nu wel meneer, er mankeert niets aan'. Niemand kan iemand eigenlijk iets kwalijk nemen, maar door onwetendheid zijn al vaker diplomatieke betrekkingen verboden! Het loont echt de moeite om op deze moeilijkheden bedacht te zijn en een plaatsje bij uw draaitafel te reserveren voor reinigings- en onder-houdsgereedschap.

Er zijn platenverzamelaars die eenvoudig geen zin hebben om al deze moeite te nemen maar zij ontzeggen zichzelf veel luistergenoegen en 'al die moeite' valt in de praktijk heel erg mee. Vijf minuten besteed aan wat extra zorg voor een plaat betekent er verder jaren ongestoord plezier aan beleven!

In de nabije toekomst willen wij trouwens nog wat extra aandacht besteden aan de wapens die ons ten dienste staan in de strijd tegen stof en statische lading, die dat stof bovendien nog zo vlijtig aantrekt. De verbeteringen in het persmateriaal en de gladdere afwerking van de groeven blijken helaas ook samen te gaan met een vergrote capaciteit om lading vast te houden. Dit alles, samen met de ingewikkelder gesneden stereogroeven en delicatere elementen maken extra zorg bij de behandeling van de platen beslist noodzakelijk als u werkelijk wilt profiteren van de fabuleuze mogelijkheden die de moderne reproductie te bieden heeft.