In memoriam Jan Kool 

ADC-10

een nieuw pickup-element van bijzondere klasse

 

© Jan Kool, Luister, februari 1966

 

Principieel is er aan dit element in het systeem niet veel gewijzigd ten opzichte van de vorige reeks. Maar wel is een succesvolle poging gedaan om de naaldmassa nogmaals drastisch te verkleinen en de compliantie (de 'meegaandheid') te verhogen. Het armpje dat de elliptische, of beter de ovale, diamant draagt heeft bijna minuscule afmetingen en de zeer soepele ophanging is toch zeer solide bevestigd door twee fijne metalen bandjes.

Dit alles heeft uiteindelijk tot doel om met een naaldkracht beneden 1 gram feilloos aan de zwaarste eisen te kunnen voldoen die een plaat stellen kan. Er zijn reeds verscheidene elementen, die vaak met naalddrukken van 1 gram of wat minder gebruikt worden en bij vele platen wil dat ook nog wel betrekkelijk straffeloos lukken, maar worden deze werkelijk stevig aan de tand gevoeld dan blijkt dat altijd nog te optimistisch.

CBS-testplaat

Sedert C.B.S. Laboratories een aantal testplaten heeft uitgebracht waarmee werkelijk onderzocht kan worden of een pickup de extreme martelingen kan doorstaan die op platen kunnen voorkomen, is het ook mogelijk om al in het laboratorium vast te stellen of de adembenemende eigenschappen, in de specificaties van sommige fabrikanten vermeld werkelijk aanwezig zijn. Veelal valt dit niet mee. Sommigen komen heel ver, maar bijna altijd met een grotere naaldkracht dan wordt opgegeven.

De meest verhelderend werkende testplaat is wel de CBS STR 111, waar zeer zware intermodulatie testbanden, 'tracking' (sporen) proeven en vierkantsgolven in zijn gesneden. Van de AD-10 kunnen wij zeggen dat het de zwaarste beproevingen bijna achteloos doorstond en dat alles met de voorgeschreven ¾ à 7/8 gram. Een uitzonderlijke prestatie, die wij tot dusver nog niet zijn tegengekomen.

Vierkantsgolven die onmiddellijk resonanties en een onregelmatig verlopende frequentiekarakteristiek ontmaskeren, werden via de oscilloscoop geobserveerd. En weer moet ons van het hart dat wij niet eerder een zo dichte benadering van het ideale beeld zagen. Voor variaties in de belastingsweerstand bleek de ADC-10 weinig gevoelig. Variaties tussen 47 en 100 kO lieten relatief weinig verschil zien. Capacitieve belasting is duidelijk wel vrij van grote invloed voor frequenties boven ca. 4000 Hz. Proeven met lange en korte leidingen, variërend van 200 - 30 pF lieten zien dat het aan te bevelen is goede capaciteitsarme en korte kabel te gebruiken. De karakteristieken laten dit ook duidelijk zien. Quadversterker bezitters (QC-22) doen er goed aan, wanneer deze is voorzien van de pickup-adapter A, de 2 x 1000 pF condensatoren, die in de versie van de laatste paar jaar aanwezig zijn te (laten) verwijderen.

Beide laatstgenoemde eigenschappen, de geringe gevoeligheid voor belastingsweerstanden en de afkeer van capaciteit doen vermoeden dat de hoogweergave boven ca. 8 kHz veel minder afhankelijk is van gedempte resonanties dan dit voorheen vaak het geval was. Waarschijnlijk ligt de hoogfrequent resonantie dichter bij de 30 dan bij de 20 kHz.

Achteloos gemak

Het volledig afwezig zijn van sporen van 2e harmonische vervorming rond de 8-12 kHz, anders vrijwel altijd vast te stellen, plus het niet plotseling afnemen van de zeer grote overspreekdemping in dit gebied wijst ook in deze richting. Luisterproeven, genomen voordat er metingen werden verricht deden ons onmiddellijk rechter op gaan zitten. Zelden hoorden wij zo verfijnd het delicate karakter van een klavecimbel via de plaat. Ook het achteloze gemak waarmee de 'moeilijkste' platen werden afgetast, de strakke basweergave en het nooit schelle of metalige in de hoge strijkersklank was zeer imponerend!

Impulsgeluiden, pianonoten, slagwerk stonden haarscherp. De zeer lage intermodulatie-vervorming moet de verklaring zijn van de grote doorzichtigheid van het totale geluidsbeeld. Herhaaldelijk werd ons de vergelijking opgedrongen met een eerste klas directe FM-uitzending. Het rechtopzitten veranderde dan ook snel tot een gemakkelijker houding, om met het excuus van 'te moeten testen' urenlang van platen te genieten…

Eenvoudig

Nog één technisch detail. De 7/8 gram naaldkracht waarover eerder werd gesproken, lijkt misschien een waarde die moeilijk in te stellen zou zijn. Maar, zeer listig, wordt dit bereikt door het element zonder naalddrager te monteren, de arm met de kop in balans te brengen en dan eenvoudig de naald met houder er op te schuiven. De naaldkracht is dan optimaal ingesteld. Eenvoudiger kan het nauwelijks.

Eigen arm

Conclusie - De eigenschappen van de ADC-10 zullen niet gemakkelijk overtroffen worden, zelfs niet spoedig geëvenaard door velen. Het behoort zonder twijfel tot de twee of drie beste elementen die er op dit ogenblik te vinden zijn waarbij het dan bovendien nog zijn prestaties verricht met een naalddruk die 50% lager ligt. Een zegen voor uw platen en voor de diamant.

Een element voor de platenliefhebber die het maximum aan thans bereikbare kwaliteit uit zijn platen wil halen. En voor de Audio-extremist die weer een uitstekend argument heeft om het nog mooier en beter te hebben. Wel verdient het aanbeveling om verdere apparatuur van gelijk gehalte te hebben. Ook lijkt het ons een wijs beleid dit element te gebruiken in de eigen ADC-arm waarmee het tenslotte als één geheel is ontworpen.

Specificatie

De prijs van f 322,-- is niet laag maar beslist ook niet de hoogste die voor elementen van deze distinctie in Nederland wordt gevraagd. Tot slot voor de technisch geïnteresseerden de complete specificatie.

Gevoeligheid:
Kanaalscheiding:
Frequentiebereik:
Elliptische diamant:
Aftasthoek:
Compliantie:
Naaldkracht:
Testplaten:
Importeur:
Prijs:
4 mV bij 5,5 cm/sec
30 dB van 50 - 10.000 Hz
10 - 20.0000 Hz, + 2 dB
0,0003" en 0,0007"
150
35 x 10-6 cm/dyne
½ - 1 gr maximum
CBS STR 111 en EMI TSC 101
TransTec nv Rotterdam
f 322,--

index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links