audioapparatuur

Your last Sony?

Sony's Extremely Standard Serie:

TA-E90ES voorversterker

TA-N90ES eindversterker

CDP-XA7ES cd-speler

MDS-JA3ES md-speler

ST-SA5ES tuner

 

© Aart van der Wal, mei 1996

 

De kop is eigenlijk parodiërend bedoeld (u weet wel: My First Sony!), maar het is natuurlijk wáár dat Sony alleen al op het gebied van de consumenten-elektronica een gigantisch assortiment aan audio-, video- en communicatie-apparatuur voert en eigenlijk iedereen aan zijn trekken kan komen: van de opgroeiende kleuter die nog druk met Fisher Price in de weer is tot de serieuze muziekliefhebber die in het gezelschap van de duurzame en tegen High-End aanleunende ES-serie van zijn pensioen geniet. Een veelzijdig concern dus dat in Nederland op uiterst professionele wijze aan de weg timmert en in ‘perschef' Fred Haanebeek een onvermoeibare pleitbezorger vindt. Hij was het die mij herhaaldelijk op de innerlijke en uiterlijke schoonheden van deze set wees en waarvoor ik uiteindelijk ook ben gezwicht. Vooruit maar, het was het ook waard!

Tegenwoordig wordt nog steeds met een scheef oog en een behoorlijke portie argwaan tegen de receiver (de geïntegreerde tuner/versterker) aangekeken. Ik merk herhaaldelijk dat deze in een installatie met pretenties niet mag meedoen. Al brengt de invasie van Surround-receivers daar langzamerhand toch verandering in. De geïntegreerde versterker werd echter vrij snel na de introductie wèl als volwaardig medium geaccepteerd. De vraag blijft natuurlijk waarom fabrikanten gescheiden voor- en eindversterkers op de markt brengen. Daar wordt nogal eens wazig over gedaan (een veel gehoord argument is: ‘geen wederzijdse beïnvloeding'); of zelfs laatdunkend: ‘geïntegreerde systemen deugen per definitie niet, omdat ze nooit zo fijnmazig kunnen worden opgezet als gescheiden versterkers'. Maar zelfs Quad als een van de voornaamste pleitbezorgers van de gescheiden opzet is inmiddels van zijn jarenlange geloof afgevallen! Wat de klankkwaliteit betreft hoeft er in ieder geval geen verschil (meer) te zijn en kunnen we beter naar de praktische kant kijken. Soms zijn er dan voordelen: de eindtrap(pen) kunnen dichtbij de luidsprekers worden geplaatst en kan de onuitroeibare kabelneurose gemakkelijker in de hand worden gehouden (want een lange verbindingskabel tussen voor- en eindversterker is - in tegenstelling tot luidsprekerkabels - sowieso minder kritisch); eventuele randapparatuur zoals een graphic equalizer en een passief laag-doorlaatfilter hoeft niet meer in de tape-lus te worden opgenomen; de warmte-ontwikkeling van vooral in pure klasse-A werkende eindversterkers is fors tot zeer fors en kan, indien ze a.h.w. ‘buiten beeld' worden geplaatst, de stabiliteit en de levensduur van zowel eind- als voorversterker ten goede komen. De voorversterker wordt immers zelden meer dan handwarm en kan daarom zonder beperking van de levensduur in een krap kastje nog wel een plaats vinden, een klasse A-versterker echter nóóit en is voor je het weet letterlijk opgebrand. Een voordeel kan ook zijn dat het de consument vrijstaat om te kiezen voor de voorversterker van merk A en de eindversterker van merk B. Allemaal praktische zaken die met de klank op zich geen jota te maken hoeven te hebben.

TA-E90ES voorversterker

Wat me het eerst opviel was dat het frontpaneel een Spartaanse indruk maakt, on-Japans eigenlijk. Geen overmaat aan regelaars en toetsen, geen batterij aan functies weggewerkt achter een klepje, maar zegge en schrijve niet meer dan een grote (motor-aangedreven) volumeregelaar, een kleinere bronkeuzeschakelaar, een schuifregelaar voor source en tape 1 en 2, een muting-functie (als de bel of de telefoon gaat) en natuurlijk de lichtnetschakelaar. Tenslotte is er nog de uitgang voor hoofdtelefoon met rechts daarvan het allesziende oog voor de afstandbediening. 8 Leds duiden de ingeschakelde en werkzame functies aan. Sony heeft blijkbaar zoveel vertrouwen in de verrichtingen van de opname-technici en de kwaliteit van luidsprekers en akoestiek thuis dat van een klank- en balansregeling werd afgezien. Dat is alleszins passend in de puristische en nogal wezenloze trend die wars is van componenten die de signaalkwaliteit (zouden kunnen) aantasten. Alsof in de opname-industrie zonder klankbeïnvloeding wordt gewerkt.. Daar wordt de laatste tijd behoorlijk paniekerig over gedaan, maar laat ik het erop houden dat het meer is in de trant van not hearing is believing. Tegenwoordig moet je je al de koning te rijk voelen als een klankregeling ontbreekt! Waarbij ik onmiddellijk toegeef dat de standaard-regeling die we op vrijwel alle versterkers tegenkomen kunnen missen als kiespijn. Waar nu juist wel behoefte aan is, is een fijnzinnige hoog-, midden- en laagregeling met instelbare kantelpunten.
Het aantal asymmetrische aansluitingen valt wat tegen: met cd, tuner, pick-up (wèl discreet met hoogwaardige componenten opgebouwd én met omschakelbare mm en mc), tuner en tape 1 en 2 en natuurlijk de pre-out voor de eindversterker is het wel bekeken. Maar er zijn ook nog twee symmetrische (xlr) l/r sokkels: 1x balanced output en 1x balanced line-input. In de professionele industrie is xlr goed ingeburgerd omdat talloze malen moet worden aan- en afgekoppeld en de xlr klikverbindingen van nature zeer solide zijn. Maar voor huiskamergebruik zie ik dit echt niet als een (hoor- en merkbare) must. Bovendien wordt met de aanwezigheid van gebalanceerde in- en uitgangen de suggestie gewekt dat het inwendige óók gebalanceerd is opgebouwd, wat doorgaans niet het geval is.
De aluminium kast mag er zijn: een paar mm dik en prachtig afgewerkt, met stevige voeten die ruim 10 kg. moeten dragen. Het binnenwerk toont aan dat aan de bouw en afwerking grote zorg is besteed en de uitgangstrap van echte MOS-FETs is voorzien. Uit het gehele ontwerp spreekt de vrees voor ongewenste trillingen en microfonie en die worden dankzij de uitgekiende constructie effectief tegengegaan. Zo is het chassis ‘onregelmatig' geconstrueerd en van dempingsbitumen voorzien, terwijl de grote ronde trafo onwrikbaar is verankerd. Wat van menige versterker helaas niet gezegd worden. Er kan niet naar bron A worden geluisterd, als tegelijkertijd van bron B wordt opgenomen. Dit gun ik de puristen toch niet, hoewel het geen punt is om van wakker te liggen. Ik vind zo'n voorziening vooral handig als een stapeltje bandjes achter elkaar moet worden opgenomen voor gebruik in de auto.
Vervormingscijfers en ruisafstanden behoren tot de best bereikbare. Wat je nog kan meten stelt grenzen aan de meetapparatuur. Met de vervorming van slechts 0,002% (met moeite!) en de ruisafstand van ruim boven 100 dB valt er niets te wensen. En wat er aan de absolute ondergrens dan nog aan vervorming huist is bovendien niet van die venijnige soort (ook de MOS-FETS leveren daarin natuurlijk hun aandeel). Pick-up mm kwam op s/r 88 dB, mc op 79 dB, en de afwijking van de RIAA-curve bleek niet groter dan 0,15 dB! De gevoeligheid van de lijningangen was 150 mV en dat is iets prettiger in het gebruik dan de 100 mV die je veelal aantreft. Bij cd-weergave kan de volumeregelaar althans wat verder open, al is de aanpassing ook hier niet ideaal: de bijpassende cd-speler geeft bij 0 dB de min of meer gebruikelijke 2,3V af. Ik heb over de misaanpassing tussen versterker en cd-speler al vaak genoeg geklaagd! De hoofdtelefoonuitgang biedt de hoogst denkbare signaalkwaliteit omdat uiteraard alleen de voorversterker hier de dienst uitmaakt.

TA-N90ES eindversterker

Geen doetje met 2x135 W (8 Ohm) en 21 kg. ! Een gebalanceerde en ongebalanceerde ingang en (vergulde!) aansluitklemmen voor één paar luidsprekers. Aan de voorzijde de aan/uit-schakelaar, balanced/unbalanced-instelling en 3 leds (één voor het beveiligingscircuit en twee voor de status balanced/unbalanced). De afwerking binnen en buiten is eveneens ongewoon fraai en solide, met volledig gescheiden l/r in- en uitgangstrappen, Elco-reuzen en een enorme voeding. Afhankelijk van de opstelling wordt de versterker behoorlijk warm, maar niemand zal er de handen aan kunnen branden. Desalniettemin werkt deze eindtrap nog bij ca. 25 W in klasse-A. Capacitieve belastingen hadden geen negatief effect en open in- en uitgangen zijn onbeperkt toegestaan. De vervorming (0,002%) en de ruisafstand (ruim boven 100 db) weerspiegelen topklasse.

CDP-XA7ES cd-speler

Deze nieuwe 1-bitter is het vlaggeschip van de behoorlijk uitgedijde Sony-vloot. Dat blijkt niet alleen uit de prijs, maar ook uit de geluidskwaliteit en de veelzijdigheid. Om bij de uitgangen te beginnen: twee (asymmetrische) cinch-uitgangen (1x fixed, 1x variabel), 1 (gebalanceerde) xlr-uitgang, 2 digitale uitgangen, waarvan 1x coax en 1 x optisch. Een variabele uitgang voor hoofdtelefoon ontbreekt niet. Verder vindt u alle mogelijke afspeel- en displayfuncties (te veel om hier op te noemen, maar alles dat u kunt verzinnen zit er op). Heel chique is de manier waarop de cd in afspeelpositie wordt gebracht: met een heuse schaarbeweging wordt de ingelegde cd naar binnen geschoven. De bijgeleverde clamp van messing wordt op de cd gelegd en zorgt voor extra stabiliteit (een bekende variant op de massieve platenpuck). Het wordt eentonig, maar ook deze speler is schitterend afgewerkt.

MDS-JA3ES md-speler

Een echte montage-recorder, deze md-speler. Want u kunt naar hartelust opnamen monteren en aangezien dit digitaal gebeurt en hier buffers en processors net als in computers veel van het eigenlijke werk verzetten, is dit minstens een ideaal deck voor de (aankomende) opname-enthousiast die er ook graag met microfoons oprit trekt (er is een stereomicrofoon ingang voorhanden!) Maar ook voor de thuisblijvers is dit een bijzonder handig apparaat dat al bij voorbaat veel ergernis in de kiem weet te smoren. Want het aardige is dat deze speler over een buffergeheugen van zes seconden beschikt dat het verlies van het begin van een op te nemen muziekstuk voorkomt: bij het starten van de opname worden de daaraan voorafgaande zes seconden namelijk automatisch ‘meegenomen'. Dan zijn er nog ettelijke andere functies bij opname en weergave waarmee u creatief kunt knippen, plakken, samenvoegen, verdelen, verplaatsen, verwijderen en..herstellen. Dit alles heeft veel weg van zo'n modern spreadsheetprogramma dat we van de p.c. kennen! De opzet van de uitgebreide functies op het frontpaneel en de afstandbediening is zo logisch dat bediening een peuleschil is. Heel handig vind ik de grote draaiknop waarmee de muziekfragmenten en tracks kunnen worden gezocht, waarna indrukken volstaat op het afspelen te laten beginnen. Veel prettiger dan dat gepriegel met druktoetsen op b.v. de afstandbediening.
Behalve de vergulde analoge in- en uitgang (cinch) zijn er twee (eveneens vergulde) digitale in- en uitgangen (coax en optisch). Het apparaat is voorzien van een 20-bit converter die automatisch de bemonsteringsfrequentie van 32 of 48 kHz van de binnenkomende signaalbron herkent en deze naar 44,1 kHz omzet. Met de ingebouwde klok (helaas zonder timer-functie!) worden datum en tijd van de opname automatisch vastgelegd en kunnen bij het afspelen altijd weer worden opgeroepen.

ST-SA5ES tuner

De FM/AM-ontvanger completeert de set en heeft door zijn voorname uiterlijk zeker iets bijzonders. Maar als u op de kabel bent aangewezen, is deze tuner feitelijk pure luxe. Want ons door de bank genomen gebrekkige kabelnet haalt nooit en te nimmer het maximale uit deze schitterend afgewerkte ST-SA5ES. Nee, hij levert zijn grote prestaties pas in combinatie met een eigen (draaibare?) antenne. Dan komen de topklasse-waarden (gevoeligheid, selectiviteit, vervorming, kanaalscheiding, ruisafstanden) pas goed tot hun recht. Het apparaat heeft alle denkbare voorzieningen aan boord, van RDS-EON tot het invoeren van karakters voor zenderbenaming.

De klank van de gehele set

De prijs/kwaliteitsverhouding kent geen vastomlijnde criteria en met de een of andere omschrijving van de prijs/klankverhouding kom je ook al niet ver. Wat is duur? Wat is goedkoop? Wat krijg je eigenlijk voor je geld? Deze set kost in champagne maar liefst * gulden en dat is voorwaar niet misselijk. De zeer solide constructie, de met grote zorg gekozen onderdelen en de superieure afwerking bepalen een groot deel van het prijskaartje, maar uiteindelijk gaat het toch om de muzikale prestaties en dan vooral op de lange termijn. Om bij de voor- en eindversterker-combinatie te beginnen: het klankbeeld is merkbaar beter dan de gemiddelde set van b.v. Technics, Onkyo, maar ook Sony kan bieden. Gelukkig maar! Denk dan niet aan enorme verschillen, maar wel aan goed hoorbare nuances zoals een beter stereobeeld, meer diepte, de verwerking van zeer zachte signalen, het open, transparante karakter bij climaxen, geen afronding bij zeer stevige transiënts en een grotere natuurlijkheid. Dit is ook typisch zo'n set die de muziek luid kan weergeven zonder dat je de neiging krijgt naar de volumeregelaar te grijpen. Vooral kamermuziek (b.v. een strijkkwartet, maar zeker ook klavecimbel) wordt, indien weergegeven met een doorsnee-versterker, algauw als te hard, te agressief ervaren. Maar hier klinkt het zó gemakkelijk en soepel en is er zoveel ruimte rond instrumenten en stemmen dat de volumeknop bijna ongemerkt naar een hogere stand gaat. Ook de pickup-trap stelde niet teleur: groefruis, getik en gespetter worden niet geaccentueerd en van het afspelen van de zwarte schijven gaat een bijna weldadige rust uit.
De cd-speler acteert zowel op het gehoor als meettechnisch op hoog niveau, wat minder vanzelfsprekend is dan het lijkt. Ik heb vaak genoeg aan den lijve ondervonden dat uitmuntende meetresultaten zich in muzikaal opzicht toch niet konden bewijzen. Er zijn nuanceverschillen met de onlangs geteste Meridian 508/20 en de AMV-CD1+3 aan te wijzen, maar ik heb er geen enkele moeite mee om ze gedrieën tot de beste te rekenen. Zo hoeft u met de CDP-XA7ES geen enkele nuance te missen en is het geluidsbeeld uitermate doorzichtig, ‘clean', met een goed doortekende bas en een fraaie afbeelding van de opnameruimte.
De MDS-JA3ES md-speler is ook een juweel, maar bij de zeer hoge weergavekwaliteit van de genoemde cd-spelers (zij horen zoals gezegd in het hoogste segment thuis) blijft deze iets achter: de md-kwaliteit laat zich inmiddels namelijk het beste vergelijken met de prestaties van de gemiddelde cd-speler van de huidige generatie. Dit gezegd hebbende wint md-opname en weergave het vanzelfsprekend op z'n sloffen van de beste analoge decks (inclusief de legendarische Nakamichi Dragon). Bovendien kent de md-speler het voordeel dat er - in tegenstelling tot het analoge deck - geen fijnmechanisch loopwerk met talloze onderdelen is vereist en rekent dit digitale medium ook gelijk af met de aan het conventionele cassettedeck inherente kwaliteitsachteruitgang op termijn als gevolg van verlopende afstellingen, kop- en loopwerkslijtage, enz.
Over de tuner kan ik kort zijn: de prestaties zijn veel groter dan het doorsnee Nederlandse kabelnet toelaat, maar als de ST-SA5ES met een eigen, liefst draaibare antenne de vrije teugel krijgt wordt via de luidsprekers en de hoofdtelefoon pure studiokwaliteit aangeboden.

Resumé

Sony gooit met deze set zonder meer hoge ogen: uiterlijk en innerlijk werkelijk schitterende producten die in champagne-kleur voornaam ogen en met een display-kwaliteit (cd-, md-speler en tuner) om van te watertanden. Er is veel aandacht besteed aan de factoren die voornamelijk de duurzaamheid bepalen en dit betekent dat dit best weleens Your Last Sony zou kunnen zijn. Want niets staat jarenlang luisterplezier op hoog niveau in de weg. De bijgepakte handleidingen zijn een toonbeeld van helderheid, met een apart compliment voor de aanschouwelijke manier waarop de vele mogelijkheden van de md-speler worden uitgelegd. Des te onbegrijpelijker dat dit in alle opzichten zo bijzondere snoepje in Sony's nieuwe lente/zomer-catalogus In Side in geen velden of wegen te bekennen is.. Onbekend maakt onbemind, dames en heren!



______________________________________
Afmetingen en gewicht:
TA-E90ES voorversterker, bxhxd 430x100x360 mm, 10,5 kg
TA-N90ES eindversterker, 430x175x440 mm, 21 kg.
CDP-XA7ES cd-speler, bxhxd 430x125x375 mm, 15 kg.
MDS-JA3ES md-speler, bxhxd 430x125x345 mm, 6 kg.
ST-SA5ES tuner, bxhxd 430x98x340 mm, 6,3 kg

Importeur: Sony Nederland bv, Badhoevedorp (info-lijn 020-6581888)


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links