Audioapparatuur

ELAC Uni-FI BS U5 luidspreker:

veel waar voor het geld

 

© Ad Speksnijder, maart 2017

 

Alle waar naar z'n geld; wie kent het spreekwoord niet. Eigen aan spreekwoorden is dat ze verdraaid vaak de spijker op z'n kop slaan. In het geval van de Elac Un-Fi BS U5 lijkt er sprake van het andere spreekwoord dat zegt: de uitzondering bevestigt de regel. Hoe dat in dit specifieke geval precies zit, ga ik met u delen.

Uitpakken
Als ik na een dag noeste arbeid thuiskom, tref ik een flink pakket in de garage aan. Het is meteen duidelijk dat dit om de nieuwste boekenplankluidsprekers van Elac gaat. Daar laat de belettering geen misverstand over bestaan. 'Beyond the Bookshelf' staat er zelfs op de doos. Na verhuizing naar de woonkamer kan het uitpakken beginnen. Weet u, dat vind ik nog steeds erg leuk om te doen. Het is nog immer dezelfde opwinding als die toen ik als jarig kind 's morgens vroeg, met nog slaperige oogjes, m'n verjaardagscadeautjes mocht uitpakken. De verpakking is degelijk en zeer precies (hoe krijg ik dat er straks weer netjes in terug??) Alles is apart verpakt en gescheiden door prima beschermend materiaal. Mijn muzikale huisvrienden, de KEF LS50 met Sonore Harmonizers, moeten voor deze nieuwkomers even plaats maken. Na het uitpakritueel mogen ze op de nu lege stands plaatsnemen. En dat staat, afgezien van de kleur (kwestie van smaak), zeker niet gek.

Constructie
Als deze Elacs eenmaal goed zijn opgesteld heb ik uitgebreid de gelegenheid om een eerste indruk te vormen van de bouwtechnische aspecten. De kasten zien er netjes afgewerkt uit. Geen zichtbare naden, geen goedkoop fineer, strak in de lak maar zo te zien is er verder geen moeite gedaan om er esthetisch echt iets bijzonders van te maken. Prima, want dat kost alleen maar euro's die je sowieso niet terughoort. Een paar verzonken, stevig uit de kluiten gewassen aansluitklemmen lijken al te bevestigen dat het geheel voldoende robuust is uitgevoerd. Een hele verbetering ten aanzien van de voorloper van deze Uni-fi is dat de uit stof gemaakte frontjes niet meer bevestigd zijn met kleine stiftjes, maar met behulp van keurig weggewerkte magneetjes. Speelt u liever zonder frontdoek, zoals ik, dan zijn geen ontsierende gaatjes meer op het front zichtbaar.

Typering
Eerst even iets over het type luidspreker waar we mee te maken hebben. Het betreft een boekenplankluidspreker, een kleine luidspreker met relatief weinig conusoppervlak en dito kastinhoud. Vaak uitgevoerd als tweewegsysteem of soms, zoals in dit geval, als een volwaardig drieweg basreflexsysteem. Dat zou je bij de eerste aanblik van deze Elac echter niet zeggen. Je ziet op het eerste gezicht namelijk slechts twee speakerunits: een hoge en een laag/middentoonspeaker. Maar zoals gezegd, de schijn bedriegt. De hogetoonspeaker is uitgevoerd volgens het coaxiaalprincipe, wat inhoudt dat deze concentrisch in de middentoonspeaker is gemonteerd (u ziet dat hiernaast afgebeeld). Dat is uiteraard niet zonder reden gedaan. Deze speakeropstelling garandeert een optimaal afstraalgedrag waardoor met name stemmen realistisch worden weergegeven. Daarnaast is het op deze manier gemakkelijker om in een kleine behuizing toch een volwaardig driewegsysteem te bouwen. Is dit uniek voor Elac? Nee, onder andere de al eerder in dit artikel genoemde KEF LS50 is volgens ditzelfde principe uitgevoerd (overigens: de engineer van deze Elacs, Andrew Jones, werkte ooit bij KEF!) Een van de eerste toepassingen van dit principe treffen we aan bij de beroemde Altec 604-serie, die eind jaren veertig van de vorige eeuw op de markt werd gebracht door het Amerikaanse Altec Lansing en voornamelijk toepassing vond in professionele opnamestudio's (hoorn/conuscombinatie). Ook Tannoy en Stantorian hebben dit principe in een aantal van hun luidsprekermodellen toegepast.

Technische doopceel
Het 'officiële' frequentiebereik van deze luidsprekers begint bij 46Hz en loopt naar boven door tot 25kHz. Voor muziek is dit meer dan voldoende. De bas liep dieper door dan voor dit soort systemen gebruikelijk. Met behulp van de toongenerator bleek de laagweergave pas rond 40Hz rustig af te vallen. Het betekent in de praktijk dat deze speaker een behoorlijk energieke bas levert.
Slechts de allerlaagste tonen van orgelpijpen met een corpuslengte van 16', 32' en 64', maar ook de grote trom vallen nog beduidend onder die aangegeven grens van 46 Hz. Het orgelregister van 32' bijvoorbeeld 'trilt' goed merkbaar op een frequentie van 16Hz: voor de mens wel voel-, niet hoorbaar. De meeste instrumenten en zeker de menselijke stem daarentegen komen niet lager dan zo'n 40Hz. Zie onderstaand plaatje. Het menselijk gehoor is in staat geluid waar te nemen binnen de bandbreedte van zo'n 20 tot 20.000Hz. Zeker, bij de achteruitgang van ons gehoor begint het gehoorverlies bij de hoge frequenties, maar (nog) geen nood, want onderstaande tabel laat duidelijk zien dat het muzikaal dan nog alleszins meevalt. Het zijn overigens de boventonen die de klankkleur ofwel het timbre van de instrumenten en de menselijke stem bepalen.

De gevoeligheid ligt met 85dB bij 2,83V/1m aan de tamelijk lage kant, waardoor op een relatief hoog volume dient te worden afgespeeld. In de afbeelding hiernaast ziet u een grafiek waarin lijnen van gelijke geluidsintensiteit zijn getekend, uitgedrukt in phon. Stel we zouden in het bezit zijn van een toongenerator die we kunnen regelen tussen 20Hz en 50kHz (zie bereik figuur), dan moeten we voor een constante geluidsintensiteit van bijvoorbeeld 40phon, de geluidsdruk variëren tussen 105 en 35dB SPL. Een ander opmerkelijk gegeven blijkt uit het feit dat de isofonen bij lage frequenties dichter bij elkaar liggen dan de lagere. Daaruit kan worden afgeleid dat lage frequenties, bij eenzelfde geluidsdrukverandering, veel sneller van zacht naar luid aanzwellen dan hoge. Al met al wordt hierdoor duidelijk dat een versterker met een beetje vermogen (minimaal 60W) geen overbodige luxe is. De maximale belastbaarheid van deze Elac is 140W, een niveau dat u waarschijnlijk nooit zult halen. Qua belastbaarheid zit het dus wel goed.

De nominale ingangsimpedantie is 4 Ohm. Dit gecombineerd met de kennis van de vorige alinea en het relatief lage rendement van de luidsprekers vraagt om een versterker die ook bij de gevraagde niveauwisselingen relatief veel vermogen snel kan leveren. De tweeter is gemaakt van een stofsoort ('cloth dome'), terwijl voor de 4 inch middentoner is gekozen voor aluminium, een materiaal dat licht, sterk en duurzaam is. De 5,25 inch woofer is eveneens uitgevoerd in aluminium. De crossoverfrequentie ligt voor de woofer/middentoner op 270Hz en voor middentoner/tweeter op 2700Hz. Tot zover voor de techneuten onder ons.

Aansluiten
Zoals gezegd zijn de luidsprekerklemmen fors en degelijk uitgevoerd. Bi-amping moet u daarbij vergeten: die voorziening is er niet. De uitgekiende constructie maakt het mogelijk om met een vertinde kabel, een banaansteker of spades aan te sluiten. Echter, een puntje (met de nadruk op 'je') van aandacht betreft de positionering van de aansluitklemmen. Doordat deze qua hartafstand te dicht bij elkaar staan en de basreflexpoort doorloopt tot tussen de klemmen, is het lastig voldoende grip op de schroefklemmen te krijgen. Hierdoor bereikt de bevestiging niet het minimale aanhaalmoment. Ik heb er, heel voorzichtig, maar een baco op gezet. toen zaten de kabels wel vast. Maar, zoals ik al opmerkte, is dit is echt van ondergeschikt belang. Eenmaal aangesloten zult u zeer waarschijnlijk, net als ik, deze niet snel weer losnemen.

Luisteren
Ja, en dan is het grote moment daar. Muziek! Daar gaat het uiteindelijk allemaal om. Maar voordat ik daar iets over schrijf, eerst iets over de setup. De Elacs worden voor deze test aangestuurd door een Devialet Expert 120. Interlink en luidsprekerkabels zijn van het audiofiele merk Sonore AC. De cd-speler een Marantz CD6003. Daarnaast is er de muziekbron Qobuz  in flac-kwaliteit. Lekker makkelijk, alles via de tablet of telefoon. O ja, en de verbinding met het internet gaat via CAT6 ethernetkabel.
Zo, dan de muziekbeleving. Als eerste nummer kies ik voor het Kyrie uit de Misa Criolla van Ariel Ramirez met als solozangeres Mercedes Sosa. Een dynamische opname met solozang, unisono koorzang, flinke paukenslagen, ragfijne gitaarklanken en delicate fluittonen. Het koor staat mooi breed in de ruimte, de stem van Mercedes klinkt natuurlijk, met een ragfijne doortekening en veel ambiance. Het gitaarspel is akoestisch gestoken scherp, zonder technisch scherp te zijn. De fluit klinkt warm en vol. So far so good! Op naar het volgende stuk. Paul Lewis speelt Beethoven op Harmonia Mundi, de Pianosonate nr. 5 op. 10 nr. 1. Mooie uitvoering en dito opname! De Elacs weten dit op indrukwekkende wijze weer te geven. Vooral de baskant staat als een huis. Je hoort ook echt dat er snaren worden aangeslagen. Dat lijkt een open deur, maar is het zeker niet. Als het echt ver doorloopt in de discant neigt het naar wat scherpte. Ik zeg met nadruk, neigt, het is absoluut niet tenenkrommend scherp, maar voor sommigen onder ons zou het wellicht iets ronder kunnen. Ik hoor u denken, ja maar dat kan natuurlijk ook aan de huiskamerakoestiek liggen. Inderdaad, maar dan gaan we voorbij aan het gegeven dat ik deze muziek al heel vaak in dezelfde setting met verschillende luidsprekers heb beluisterd. Op naar het volgende stuk. Dit keer kies ik voor puur singer-songwriter muziek, uitgevoerd door de veel te vroeg overleden zangeres en gitariste Eva Cassidy. De dynamiek in het nummer ' Over The Rainbow' is groot. Ook qua frequentiebereik loopt het behoorlijk ver door. Eens kijken wat de Elacs hier presteren. De muziek staat mooi in de ruimte, de stem klinkt natuurlijk. De uithalen rond 3'50" worden zuiver weergeven, al is dat voor veel systemen soms teveel gevraagd. Ook de Elacs moeten alle zeilen bijzetten om het zuiver te houden. Als je daar specifiek op let (wat ik natuurlijk doe), dan hoor je dat. Is het storend? Welnee! Ik ervaar een grote betrokkenheid bij de muziek en dat is altijd een goed teken. Als laatste, tenminste voor deze recensie, beluister ik het Requiem van Mozart door ondermeer het Rundfunkchor Leipzig en het Gewandhausorchester Leipzig geleid door Peter Schreier (Philips). Hoe vaak ik dit stuk ook beluister, altijd weer maakt het vanaf de eerste lage strijkerstonen en de daarop volgende koperblazers een enorme indruk op me. Dit is muziek die het niet verdraagt om vervolgens naar iets anders over te schakelen. Misschien ook dat met deze muziek de grenzen van deze luidsprekers in zicht komen, het geluid niet voldoende los kan komen van de speakers. Zoals bijvoorbeeld in het Dies irae, waar complexiteit en dynamiek zo met elkaar verstrengeld raken dat daardoor het uiterste van de weergevers gevraagd wordt. Na een lange stilte kies ik er toch nog voor om nog even naar wat jazz te luisteren (goed teken!) Ik besluit om van Patricia Barber het titelnummer 'A Distortion of Love' en de nummers 'You Stepped Out Of A Dream' en 'Or Not To Be' te draaien. Dit blijkt echt muziek voor deze Elacs! Wat klinkt dit ontzettend goed zeg. Je kijkt als het ware zo door de muziek heen. Zo transparant, zo gedetailleerd. Ook met de akoestische afbeelding is het dik in orde. Plaatsing en diepte zijn duidelijk aanwezig. Percussie wordt zo ragfijn en delicaat gereproduceerd dat ik er kippenvel van krijg. Die stem. bekkens. piano.. wow, prachtig!

Samenvattend oordeel
Tsja, alle waar naar z'n geld. Daar begon ik dit verhaal mee. Maar ik schreef ook iets over het feit dat de regel de uitzondering bevestigt. Deze Elacs presteren in relatie tot de prijs echt waanzinnig goed. Voor met name jazz, singer-songwriter, klassiek in kleinere bezetting (minder geschikt voor zoiets heftigs als Wagners 'Ring' of Mahlers Achtste!) en wereldmuziek kan ik me niet voorstellen dat u voor dit geld (nog) betere boekenplankluidsprekers kunt kopen. In het geval van deze Elacs kunnen we dus zeggen dat het geen waar naar z'n geld is. Nee, het gaat daar ver over heen. Overweegt u de aanschaf van luidsprekers in dit prijssegment? Ik durf te stellen dat u ze met een gerust hart kunt aanschaffen. Wel altijd eerst zelf gaan luisteren. Ook akoestiek kan een grillige tegenstander zijn. Maar afgezien daarvan: ik vermoed zo dat u er zeer content mee zult zijn en optimaal van uw muziekcollectie kunt genieten.

ELAC UNI-FI BS U5
Gangbare winkelprijs € 349,- per stuk
SERVI-Q B.V.
De Wel 32
3871 MV Hoevelaken
Telefoon: 033-2537193
E-mail: info@servi-q.nl

Technische doopceel
Type: drieweg basreflex (1 poort)
Behuizing: MDF (CARBB2)
Frequentiebereik: 46 - 25.000Hz
Luidsprekerchassis: hoog: 25mm zijden dometweeter; midden: 10 cm chassis met aluminium membraan; laag: 13 cm chassis met aluminium membraan
Crossover-frequenties:270 / 2.700 Hz
Impedantie:4 Ohm
Minimale impedantie: 3,4 Ohm
Gevoeligheid: 85dB, gemeten bij 2,83 volt (amp output) op 1 meter
Belastbaarheid: maximaal 140 Watt
Aanbevolen versterkervermogen: 40 - 140 Watt
Aansluitterminal: kabelinvoer / banaan / spade
Afmetingen in mm: hoogte: 339 breedte: 178 diepte: 294 (incl. front en aansluitbussen ca. 319)
Gewicht: ca. 7,5 kg
Toebehoren: zwart luidsprekerdoek (stof) met magnetische bevestiging
Uitvoeringen: wit of zwart satijnlak
Garantie:10 jaar (na registratie)

index