Toen ik in 1970 begon te studeren aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag waren er ongeveer 400 studenten, allen hadden gekozen voor klassiek, vrijwel allemaal waren het Nederlanders. Ik eindigde mijn loopbaan als docent in 2017 op kunstvakhogeschool Codarts Rotterdam. Het Haagse conservatorium en Codarts samen hadden toen ongeveer 480 studenten klassieke muziek, zo'n 80 procent kwam uit het buitenland. De voertaal op de meeste conservatoria is inmiddels Engels.

Hoe is dat zo gekomen? Sinds de jaren tachtig en negentig, de hoogtijdagen van de klassieke muziekcultuur, nam de publieke belangstelling ervoor niet af. Maar het werkveld van een afgestudeerde klassiek musicus is dramatisch verslechterd.

Vaste aanstellingen voor docenten op een conservatorium? Daar weet het management (uiteraard wél met vaste contract) zich altijd onderuit te werken. Ik heb in mijn lange loopbaan als docent, een van de laatsten met dienstverband voor onbepaalde tijd, allerlei varianten voorbij zien komen waarmee later benoemde collega's werden belaagd: ontslag op het moment dat een tijdelijk contract wettelijk over moet gaan in een vaste aanstelling, nuluren contracten, eindeloze heraanstellingen voor één jaar, bij ziekte geen doorbetaling, enzovoorts. Orkesten werken steeds vaker op dezelfde wijze, en de ensembles kennen alleen nog zzp-ers.

Bij vrijwel alle gemeentelijke muziekscholen over heel Nederland ging het er de afgelopen twintig jaar nog ruiger aan toe. Er zijn wat lokale varianten, maar het meest gebruikte trucje werkte zo: eerst stelde de gemeente een manager als directeur aan, vervolgens werd de muziekschool - modern toch - verzelfstandigd. Daarna stopte de gemeente de subsidie, waardoor de school failliet ging en alle docenten ontslagen konden worden. De gemeente opende dan een of ander leegstaand pand, waar de nu werkloze en wanhopige docenten een kamer konden huren, uiteraard tegen ‘marktconforme prijzen'.

De financiële positie van deze musici-docenten verslechterde dramatisch. Inkomensverliezen van vijftig procent zijn normaal, velen kunnen het hoofd net boven water houden dankzij een werkende partner. Pensioenopbouw is voor deze zzp'ers onmogelijk, stress gerelateerde gezondheidsklachten zijn al even normaal geworden.

De ensembles oude en nieuwe muziek, eens internationaal erkend als de parel van het Nederlandse muziekleven, staat het er nog slechter voor. Hier zijn de budgetten, in vergelijking met die van voor 2010, het jaar waarin VVD-staatssecretaris Halbe Zijlstra begin met zijn fel betwiste bezuinigingen op de cultuur, ongeveer gehalveerd (volgens belangenorganisatie Kunsten ‘92). Waar je het ook probeert - de ensembles zelf, de zalen, de stichtingen -, er is nergens geld om iets van de grond te krijgen. Veel komt toch tot stand doordat musici zonder betaling meewerken, min of meer als vrijwilliger.

Op dit moment is een opleiding als klassiek musicus, behalve voor de uitgesproken toptalenten, zeer af te raden. Veel jonge mensen zijn zich hiervan bewust en kiezen liever voor een universitaire studie. Geef ze eens ongelijk. Ik kom jonge, afgestudeerde musici nog regelmatig tegen. Sommigen werken om rond te komen bij de Lidl als vakkenvuller, of in de horeca. Een eigen appartement of pensioenopbouw is volledig onbereikbaar.

Dit is de schandelijke rekening die de kabinetten-Rutte, met een vette knipoog naar Wilders, het Nederlandse talent presenteert. Een gevolg is dat het Nederlandse muziektalent zich wel vier keer bedenkt voordat ze dit vak kiezen. Ondanks de Jaap van Zwedens en Janine Jansens sterft de klassieke Nederlandse musicus voor het grootste deel uit.

Peter-Jan Wagemans (71) is componist.

________________
Gepubliceerd in Trouw, 5 augustus 2024

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links