In januari 2016 verscheen een weinig opwekkend rapport over de arbeidsmarkt in de cultuursector. Om een beter beeld te krijgen van de gevolgen van de economische crisis en de door de Haagse politiek ingevoerde bezuinigingen in deze sector werd deze verkenning uitgevoerd door de Raad voor Cultuur (RvC) in samenspraak met de Sociaal-Economische Raad (SER). Het beeld dat erin wordt geschetst is ronduit onthutsend, maar de feiten zoals die in het rapport staan vermeld, spreken een heldere taal. Het belangrijkste onderdeel van het rapport, De arbeidsmarkt van de culturele sector (pdf), kunt u hier downloaden.

Veel zpp'ers
Ook in de kunst- en cultuursector zijn zeer veel zzp'ers werkzaam. Het aanbod is groter dan de vraag, met als gevolg dat zij relatief weinig verdienen en grote moeite hebben om rond te komen. Het is een gevecht dat per saldo alleen maar verliezers oplevert, want wie (veel) te weinig wordt betaald en zich ernstig zorgen maakt over het heden en de toekomst moet wel over een sterke inspiratiebron beschikken om bijvoorbeeld in de muziek toch het beste van zichzelf te geven; en vooral: te blijven geven.

Vaste contracten? Gelukkig, ze zijn er nog en in allerlei vormen (zoals de arbeidsovereenkomst die het Koninklijk Concertgebouworkest hanteert: klik hier), maar in het algemeen geldt dat door de hevige concurrentie tarieven en arbeidsomstandigheden (want die gelden uiteindelijk net zo goed voor de zzp'er als voor de gewone werknemer in dienstverband) sterk onder druk staan. Het lijkt bovendien een ontwikkeling waarvan de proporties alleen maar zullen toenemen, zonder dat de honorering en de omstandigheden verbeteren.

Tarievenlijst
De Nederlandse Toonkunstenaarsbond verschafte vorig jaar inzicht in de volgens haar gebruikelijke tarieven, zij het met dien verstande dat zij gemiddelden vertegenwoordigen en - daar komt het - niet in alle gevallen representatief zijn voor de sector. De tarieven zijn bruto per persoon en exclusief eventuele en btw (voor zzp'ers is alleen al de btw-administratie, de verrekening en de afdracht een heel gedoe). De tarievenlijst 2017 vindt u hier.

Voor u tien anderen
Voor de meeste zzp'ers geldt dat zij zich geconfronteerd weten met opdrachtgevers die hen financieel en conditioneel het vuur na aan de schenen leggen. Waar dan nog bijkomt dat zij bijkans worden begraven onder een wirwar van administratieve en fiscale regelgeving, waardoor zij zich - en uiteraard tegen betaling - gedwongen zien deskundige hulp in te roepen. De harde werkelijkheid is dat het een sector betreft waarin het motto "voor u tien anderen" dagelijkse werkelijkheid is.

Bezuinigingsdrift
Natuurlijk, er is in zekere zin geen echt nieuws onder de zon, want flexarbeid was in de culturele sector altijd al verhoudingsgewijs groot. Echter, sinds enige jaren zijn de verhoudingen volkomen zoek geraakt (wat ook wordt bevestigd door SER-voorzitter Hamer). Flexwerk wordt een molensteen voor de aanbieder als vraag en aanbod niet meer met elkaar in overeenstemming zijn; en dat is al jaren duidelijk het geval. Het is waar, de bezuinigingsdrift (deels uit niets anders dan puur politiek gewin en een stuitend gebrek aan cultureel besef) zoals die door politiek Den Haag in de afgelopen jaren is gedemonstreerd de werkgevers in de sector nog huiveriger hebben gemaakt om vaste contracten aan te gaan. Men werkt liever op projectbasis, want dat is - zeker binnen de huidige kaders van subsidie- en sponsorgelden - tenminste nog enigszins te overzien en bovendien zonder de rompslomp en de risico's die een vaste arbeidsovereenkomst nu eenmaal met zich meebrengt.

In den beginne...
Musici en componisten, ze bewegen zich in een wereld waar schraalhans keukenmeester is. Dat begint al vroeg, want afgestudeerden van het kunstonderwijs die zich op de arbeidsmarkt bewegen verdienen aanzienlijk minder dan degenen uit andere studierichtingen en halen dat verschil ook nooit meer in. Het is al vaker gedebiteerd: 50% van degenen die in de kunsten werkzaam zijn verdient jaarlijks minder dan € 30.000 (dat is bij andere beroepen nog geen 20%, en dan ook nog vanaf ca. € 35.000).

Machteloos
Vrijwel iedere zzp'er 'werkt voor zichzelf'. Hij heeft zijn eigen bedrijf(je) en weet zich in zijn onderhandelingen met potentiële opdrachtgevers niet geschraagd door een voor eenieder geldend financieel fundament. Het is ieder voor zich en God voor ons allen. Hij weet deksels goed dat zijn prijs gemakkelijk door een andere wordt ondergraven. Basisafspraken bestaan niet (of het zou met de fiscus moeten zijn...) en wat gisteren nog gold kan vandaag of morgen alweer overboord zijn gezet. Een compositie die 'volgens de boekjes' (er zijn overal richtlijnen voor die niemand hanteert) € 12.000 zou moeten opbrengen, brengt in de prakijk misschien hooguit 1/10 deel daarvan in het laatje. En de musicus die als zzp'er niet voor een bepaalde termijn aan een orkest of ensemble is verbonden, moet iedere dag maar zien hoe hij zijn kostje bij elkaar schraapt en welke kosten hij bereid is daarvoor te maken (waaronder uiteraard de onvermijdelijke reis- en verblijfkosten). De bedragen die hij incasseert zijn zo laag dat hij niet eens hoeft te denken aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering, laat staan aan een pensioen. En dan moet hij vooral niet met lichamelijke ongemakken worden geconfronteerd.

Geen vangnet
Voor weinigen is de ideale combinatie weggelegd: een deeltijdcontract bij een orkest en lesgeven op het conservatorium, de muziekschool of gewoon thuis. Voor de meesten geldt dat er - als er tenminste werk is - dagelijks en vaak ook nog onder hoge druk moet worden gestudeerd, gerepeteerd en opgetreden tegen niet meer dan een schamele vergoeding, waarbij de zzp'er zich bovendien ernstig verzwakt weet door het ontbreken van de zo noodzakelijke sociale verzekeringen en uitkeringen (om het over de pensioenopbouw maar helemaal niet meer te hebben). En dan te bedenken dat de professionele musicus minstens een opleiding op hbo-niveau heeft gehad en misschien zelfs wel cum laude op het conservatorium is afgestudeerd. En de mogelijke studieschuld dan, die daaruit is opgebouwd? Tja...
_______________
Voor meer informatie over dit onderwerp: klik hier

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links