Actueel

Matthias Pintscher debuteert bij Concertgebouworkest

 

© Thea Derks, 1 februari 2018
www.theaderks.wordpress.com

 

Matthias Pintscher

De van oorsprong Duitse Matthias Pintscher (Marl, 1971) maakt zijn debuut als dirigerend componist bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Donderdag 1 februari staat hij op de bok in Japanse impressies, met werken van Takemitsu en Debussy. Een dag later klinkt daarnaast muziek van Rudolf Escher. Tijdens beide concerten dirigeert hij bovendien de Nederlandse première van zijn vioolconcert Mar'eh. Solist is de onverschrokken Amerikaans-Canadese Leila Josefowitz.

Pintscher studeerde compositie bij Manfred Trojahn en leerde dirigeren aan het International Eötvös Institute. Van meet af aan heeft hij gecomponeerd voor symfonieorkest, destijds geen vanzelfsprekendheid voor jonge componisten. De poëtische zeggingskracht van zijn muziek bracht hem vele prijzen en opdrachten.

Hij vindt het een eer met het Koninklijk Concertgebouworkest te mogen werken. 'Het orkest heeft een heel eigen signatuur, met een opvallend weelderige strijkersklank. Maar ook de blazerssectie is bijzonder. Hun koper heeft een warme, volle toon, met zelfs in de fortissimo-passages zachte en ronde aanzetten. Dat is uniek in de wereld. Ik beschouw het orkest als het hart van Europa, het vertegenwoordigt voor mij het Oude Land.'

Het orkest heeft vanaf zijn oprichting eind 19de eeuw gewerkt met dirigerende componisten. Pintscher staat dus in een lange traditie. Zelf is hij erg onder de indruk van Leonard Bernstein, wiens honderdste geboortedag dit seizoen wordt gevierd. 'Maar ook Mahler en anderen zijn een grote inspiratie voor me geweest. Ik spreek in dit verband trouwens liever van a complete musician. Want juist door de afwisseling van componeren en dirigeren krijg je inzicht in beide aspecten van de orkestpraktijk.'

'Van Boulez leerde ik dat het niet om ons als dirigent gaat, maar om de partituur. Die is het uitgangspunt, niet of jij een sforzando korter of langer wilt laten klinken. Je moet aan het publiek overdragen wat de componist bedoeld heeft, dat staat bovenaan. Omgekeerd heb ik als componist geleerd mijn stukken efficiënt te noteren, want er is altijd te weinig repetitietijd. Hoe complex je stuk ook is, je notatie moet helder en begrijpelijk zijn. Tijdens de repetitie kunnen we ons dan concentreren op vorm en inhoud in plaats van op onbeduidende details.

In Mar'eh spint de vioolsolist ragfijne glinsterdraden over bekoorlijke fluisteringen van het orkest. Het Hebreeuwse woord uit de titel heeft meerdere betekenissen. Pintscher: 'Het betekent onder andere "perspectief", "gezicht", "teken", maar ook "aura". Woorden kunnen alle kanten opgaan, ze zijn meerduidig. Maar ik ben componist, geen schrijver en heb mar'eh simpelweg gekozen omdat het een sterke lading heeft. Het fungeert als een prisma dat kleur krijgt door de context. De solopartij is niet virtuoos in traditionele zin en evenmin speelt het orkest een begeleidende rol. Solist en orkest zijn volstrekt elkaars gelijke.'

Het concert draagt als ondertitel een motto van Luigi Nono : presenze-memorie-colori-respiri. 'Het is een poëtische omschrijving van wat de kernelementen zijn die muziek moet overbrengen', verklaart Pintscher. 'Ik heb Nono's muziek altijd enorm bewonderd. We zouden elkaar in 1990 ontmoeten in Berlijn, maar drie dagen daarvoor overleed hij. We zijn op dezelfde dag geboren - en dan missen we elkaar met drie dagen! Dit is mijn manier om een diepe buiging voor hem te maken.

Het Concertgebouworkest noemt Mar'eh op zijn website 'een zoektocht naar puurheid in vorm en gedachte.' Maar vraag Pintscher niet naar de diepere "betekenis" van zijn concert. 'Het is onzin te denken dat wij een stuk alleen kunnen begrijpen als de componist ons een handvat geeft. Als je naar een vernissage gaat vraag je de schilder ook niet wat de essentie is van zijn of haar werk. Mijn schilder-vrienden komen er altijd mee weg als ze niets over hun doeken zeggen.'

Met een ondeugende lach besluit hij: 'Componisten worden gegijzeld door dat verlangen naar een onderliggende boodschap. Maar muziek spreekt voor zich. Elke luisteraar ervaart muziek volgens zijn of haar eigen referentiekader. Het oordeel van een volstrekte leek is voor mij net zo waardevol als dat van een kenner.'

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links