Actueel

Componist Vladimir Martynov: 'Het zoetste moment is wanneer je een mooie inval krijgt'

 

© Thea Derks, maart 2019
https://theaderks.wordpress.com

 

 

In april presenteert het Noord Nederlands Orkest het gloednieuwe pianoconcert Pastiche dat Vladimir Martynov componeerde op verzoek van Ralph van Raat. Op 2 april ga ik in gesprek met componist en pianist tijdens een gratis toegankelijke repetitie in Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam. Ik maakte een portret van Martynov, dat eerder verscheen in het vriendenmagazine van het Noord Nederlands Orkest.

De Russische componist Vladimir Martynov (Moskou, 1946) maakte een kleurrijke ontwikkeling door. Hij was de zoon van een muziekwetenschapper, kreeg als vanzelfsprekend pianoles en raakte al snel ook geïnteresseerd in componeren. Hij meldde zich bij het Conservatorium van Moskou, waar hij piano en compositie studeerde. Al tijdens zijn studie schreef hij zijn eerste stukken, zowel kamermuziek, kleinschalige soloconcerten als koormuziek. Deze stonden in de atonale traditie van componisten uit Arnold Schönberg en Anton Webern.

In 1973 ging hij werken bij de studio voor elektronische muziek van het Alexander Skrjabin Museum in Moskou. Voor Sovjetcomponisten was dit een welkome ontmoetingsplaats van avant-garde musici; ook grootheden als Goebaidoelina en Denisov experimenteerden hier met elektronica. In dezelfde periode studeerde Martynov muziekwetenschap, waarbij hij met name geïnteresseerd was in etnomusicologie. Hij specialiseerde zich in de folklore van Kaukasische volkeren, Tadzjikistan en andere etnische groepen in Rusland, waarover hij uitvoerig publiceerde.

Martynov verdiepte zich ook in de middeleeuwse Russische liturgische muziek en de Europese polyfonie uit de Renaissance. Hij bracht verschillende bundels uit met werk van componisten als Guillaume de Machaut, Andrea Gabrieli, Heinrich Isaac en Guillaume Dufay. Hij publiceerde daarnaast over theologie, religieuze filosofie en geschiedenis. In deze periode omarmde hij de voor het Oostblok zo typerende vorm van minimalisme: een statische, geestelijk geïnspireerde stijl zonder de opzwepende puls van het Amerikaanse minimalisme. Met zijn trage pas en het ontbreken van maatstrepen ademt deze muziek dezelfde tijdloze kwaliteit als de oude gezangen.

Van rockmuziek naar Gregoriaans
Alsof dit alles nog niet avontuurlijk genoeg is, vormde Martynov bovendien de rockgroep Boemerang, waarvoor hij in 1978 de rockopera Serafische visioenen van St. Franciscus componeerde. Rond deze tijd werd hij docent aan de Academie voor Drie-eenheid Lavra van St. Sergius in Sergiev Posad, een stad zo'n 75 kilometer ten noorden van Moskou. In de jaren tachtig schreef hij veel kerkmuziek en ook na de val van de Sovjet-Unie in 1991 bleef hij zich aanvankelijk concentreren op christelijke thema's, zoals in Apocalyps (1991), het Stabat Mater (1994), en het Requiem (1998).

Tegenwoordig componeert hij weer wereldlijke muziek, hoewel zijn hang naar spiritualiteit onverminderd door zijn noten zweeft. Zo bracht het London Philharmonic Orchestra in 2009 Vita Nuova in première, een op het gelijknamige boek van Dante geïnspireerde 'opera over opera'. Dante beschrijft hierin de transformatie van aardse naar hemelse liefde. In zijn versie onderzoekt Martynov naar eigen zeggen de vraag of het nog wel mogelijk is 'opera te schrijven in onze moderne tijd'. Vanuit zijn overtuiging dat er eigenlijk niets nieuws meer valt te zeggen, paart hij in Vita Nuova Gregoriaans gezang aan stijlcitaten van Mozart, Wagner, Mahler en Strauss.

La Grande Bellezza
In 2014 componeerde Martynov Beatitudes voor het Kronos Kwartet, dat gebruikt werd in de met een Academy Award bekroonde film La Grande Bellezza . Nu ligt er het kersverse Pianoconcert Pastiche , dat hij componeerde voor Ralph van Raat en het Noord Nederlands Orkest. De titel verwijst naar het gelijknamige opera-genre, zegt de componist desgevraagd. 'Hierin werden aria's uit allerlei beroemde opera's achter elkaar geplakt . Dit zou volgens sommigen getuigen van een gebrek aan respect voor de betreffende componisten , m aar tegenwoordig is zo'n werkwijze heel gebruikelijk .  Het principe van een pastiche is de luisteraar een soort déjà vu te bezorgen. Ik gebruik trouwens geen letterlijke maar stijlcitaten, van bijvoorbeeld romantische en klassieke muziek.'

Tijdens het componeren luisterde hij naar cd-opnames van Ralph van Raat: 'Ik kende hem niet, maar liep al jaren rond met het idee een nieuw Pianoconcert te schrijven. Door veel te luisteren heb ik geprobeerd te achterhalen wat zijn smaak is, hoe hij speelt, wat hij leuk vindt en wat niet. Ik heb rekening gehouden met zijn voorkeuren en mogelijkheden en geprobeerd de klank van de piano zo authentiek mogelijk te gebruiken. Ik heb het idee dat wij onze grote liefde voor de pure pianoklank met elkaar gemeen hebben.' Persoonlijk contact was er niet, componist en solist treffen elkaar voor het eerst in april, als de repetities beginnen. Martynov: 'Ik heb natuurlijk wel met het orkest overlegd over de bezetting en de tijdsduur van mijn concert.'

Geen strijd maar vreedzaam samengaan
Martynov schreef Pastiche met het algemene klankbeeld van piano en symfonieorkest uit de negentiende eeuw in gedachten. Toch heeft het stuk slechts één in plaats van de gangbare drie delen. Bovendien ontbreekt de traditionele 'strijd' tussen orkest en solist. 'Natuurlijk hebben de piano en het orkest elk hun eigen materiaal en functie, maar er is eerder sprake van vreedzaam samengaan dan van onderlinge competitie.' In zijn nieuwe stuk zoeken we vergeefs naar elementen uit folklore of oude liturgische gezangen. 'Dat zou niet passen, het wordt uitgevoerd in een concertzaal die is bedoeld voor symfonische muziek.'

Of zijn stuk geslaagd is, vindt hij moeilijk in te schatten: 'Het belangrijkste moment in het componeerproces is wanneer je een inval hebt die je verder uit kunt werken. Er is niets vergelijkbaar met dit heerlijke, zoete ogenblik - zelfs geen goede uitvoering of een mooie recensie. Als je een stuk af hebt ben je er steevast tevreden over, maar pas als het daadwerkelijk klinkt hoor je of het voldoet aan wat je oorspronkelijk in gedachten had. Dat blijft altijd weer spannend.'

___________________
De openbare repetitie op 2 april en de première van 'Pastiche' op 4 april vormen onderdeel van het Minimal Music Festival in Muziekgebouw aan 't IJ.

Op zondag 7 april speelt Ralph van Raat ook ' Spaces of Latent Utterance ' van Martynov.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links