Actueel

'Behold, I tell you a mystery'

 

© Aart van der Wal, 6 november 2016

 

Händel: Messiah

Nikki Treurniet (sopraan), Oscar Verhaar (altus), Daniël van Kessel (tenor), David Visser (bas), Rotterdams Vocaal Ensemble, Accademia Amsterdam
Dirigent: Geert van den Dungen

Gehoord op 5 november 2016, Prinsekerk, Rotterdam


Ruim drie weken had Händel slechts nodig om zijn Messiah te componeren. Best wel een uitzonderlijke prestatie, hoewel niemand het er eigenlijk over had (het boek van Guinness was er sowieso nog lang niet). Al zegt de tijdsduur van zo'n tweeënhalf uur niet alles: een aantal aria's is wel erg breed uitgesponnen, waarbij er twee ondanks een korte tekst voor Händel blijkbaar het epicentrum van het werk vormden: nr. 23 'He was despised and rejected'(met passende verontwaardiging vertolkt door de altus Oscar Verhaar) en 'The trumpet shall sound' (altijd spectaculair, deze bas-aria waarin ook voor de solotrompet een belangrijke rol is weggelegd en de boodschap van de wederopstanding met waardige dictie door David Visser werd verkondigd).

Grootse operastijl
Ook ruim tweehonderd vijftig jaar na het ontstaan zijn we nog steeds vol van de Messiah, een werk dat ondanks de snelheid waarmee Händel het libretto van Charles Jennens op muziek heeft gezet, toch zijn grootse operastijl verraadt. Het zal Händel niet gemakkelijk zijn gevallen om er een coherent geheel van te smeden, want van een afgerond Bijbelverhaal is hier geen sprake, maar ondanks die korte en vooral losse teksten is het toch een volmaakte symbiose geworden van lijden, vreugde én hoop. Met een misschien wat oneerbiedige knipoog naar Bach, met het Weihnachtsoratorium en de Matthäus (Johannes) Passion ineen. Maar het moet gezegd: aan het instrumentale deel heeft Händel toch wel wat minder finesse gegund dan die grote cantor uit Leipzig, wat niet wegneemt dat vrijwel niemand in positieve zin 'ongeschonden' na die grootse Amen-fuga aan het slot (jawel, Händel wist heus wel hoe een oratorium als dit spectaculair moest eindigen!) de kerk of concertzaal verlaat. Gelouterd zelfs misschien.

Dicht bij Allerzielen
De traditie is verschoven, zoals vele daarvan door en in de tijd verschuiven (en daardoor in zekere zin ophouden traditie te zijn). De Messiah is - als dat ooit al zo is geweest - in ons land allang niet meer bij uitstek een oratorium voor in de Stille Week, en al helemaal niet nadat Willem Mengelberg met de eerste uitvoeringen van de Matthäus-Passion in Amsterdam (we schrijven 8 april 1899) later de ferme toon zou zetten voor een Matthäus-traditie die onwrikbaar vast in ons volksgeweten lijkt te zijn verankerd en waar niets en niemand nog tussen kan komen. Zelfs Händel niet. Het is dan maar goed dat zomaar in november, zo dicht bij Allerzielen, Händels Messiah in de Rotterdamse Prinsekerk klonk als uit de hemel neergedaald. Met koorleden, solisten en musici die niet moesten, maar wilden, met heel hun hart en ziel. Die gelóófden in wat ze zongen of reciteerden, met een zeldzaam gehoorde intensiteit, na ongetwijfeld een lange repetitieperiode, die desondanks niet ten koste was gegaan van ook maar een syllabe aan spontaniteit. Qua transparantie en dictie herinnerde het kooraandeel mij herhaaldelijk aan een opname die ik al decennia in de kast heb staan en die ik nog steeds als de beste van het opus beschouw: die met het koor van Christ Church Cathedral in Oxford en de Academy of Ancient Music, met als solisten Nelson, Kirkby, Watkinson en Elliott en als dirigent Christopher Hogwood (verschenen in 1980 op het label L'oiseau de lyre, later Decca).

Projectkoor
Het Rotterdams Vocaal Ensemble bestaat dit jaar tien jaar. Het projectkoor realiseert jaarlijks twee koorprojecten en deze Messiah was er een van. Wie er zaterdagavond 5 november bij is geweest, zal zich deze uitvoering nog lang herinneren. Waren het professionals die zich over de koordelen ontfermden? Welnee, wie over koorervaring beschikt, zelfstandig, d.w.z. thuis, het programma kan instuderen en last but not least over een 'gezonde zangstem' (geen criterium overigens waarmee je zomaar de muzikale Parnassus kunt beklimmen) beschikt, wordt deelgenoot van een bijzondere ervaring zoals die ook gisteravond regelrecht afstraalde op het publiek. Jong en ervaren, beide begrippen horen niet echt harmonieus bij elkaar, maar gisteravond was iedereen op het podium jong en ervaren en klom de harmonie tot hoog aan de zoldering; als u begrijpt wat ik bedoel.

Het is niet de eerste keer dat ik al snel onder de indruk raakte van zowel dit ensemble als geheel als sommige momenten in het bijzonder, onverschillig of het nu de Matthäus, de Johannes of zoals gisteravond deze Messiah betreft. Maar wat deze zaterdagavond vooral duidelijk werd is dat het geheel aanmerkelijk groter uitpakte dan de spreekwoordelijke som der delen, dat de synergie die losbrak uit al die losse delen en deeltjes uiteindelijk dat voortbracht waar iedereen op hoopte en dat zonder zichtbare of hoorbare moeite werd verkondigd: 'If God is for us, who can be against us?' Dat dit tevens de briljant gezongen sopraanaria was waarmee Nikki Treurniet haar bijdrage beëindigde, was niet toevallig. Het leek alsof al die energie, die spontane geestdrift, de enorme inzet daarin zijn werkelijke bekroning vond.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links