Actueel (archief)

Afkalving en verkaveling van de muziekmarkt

© Aart van der Wal, juli 2004

Het gaat al geruime tijd slecht met de cd-verkoop, wat volgens de brancheorganisatie NVPI vooral komt door de handel in illegale muziek, het downloaden van muziek van het internet en het thuis kopiëren.

De NVPI zit echter niet bij de pakken neer en draagt haar steentje bij aan het terugdringen van met name de wereldwijd vertakte muziekpiraterij die volgens bronnen zo'n 15 procent van de totale markt voor zich opeist. Dat komt ruwweg neer op 3,7 miljard euro.

De pogingen om de grenzenloze piraterij een halt toe te roepen lijken niet zonder succes te zijn: bedroeg de groei in 2001 nog 48 procent, het jaar daarop was die dramatisch teruggelopen naar 14 procent en in 2003 bleef nog slechts een schamele 4 procent over. Die lijn zo doortrekkende is het dus de voorzichtige verwachting dat dit jaar de piraterij vrijwel bedwongen is.

Die - uiteraard puur commerciële - diefstal (want dat is het toch uiteindelijk) heeft een héle industrie al meerdere jaren behoorlijk beziggehouden, zowel producenten, handel als afnemers, maar natuurlijk ook de 'slachtoffers' zelf: componisten, tekstschrijvers, artiesten en platenmaatschappijen.

Volgens de internationale belangenorganisatie IFPI werden vorig jaar wereldwijd 56 miljoen cd's geconfisqueerd, 12.000 productie-eenheden opgeruimd en 155.000 cd-branders in beslag genomen. In ons land is tussen de 10 en 25 procent van alle verkochte cd's uit het illegale circuit afkomstig.

NRC Handelsblad berichtte op 23 juli dat de stichting BREIN (Bescherming Rechten Entertainment Industrie Nederland) - die de piraterij in al zijn vormen in Nederland te lijf gaat - denkt dat vorig jaar zo'n 40 procent van de cd's illegaal was, wat dan neer zou komen op 20 miljoen stuks. BREIN telt ook de kopieën mee die door Jan en alleman voor zichzelf en voor familieleden, vrienden en bekenden zijn gebrand.

Het nieuwe tovermiddel. maar hoe lang?

De platenbranche begon altijd te klagen als het tovermiddel min of meer was uitgewerkt: eerst de lp, vervolgens de cd. De consumenten consumeerden gretig, er werden miljarden verdiend in en buiten de industrie, het waren gouden tijden maar geleidelijk komt er de klad in en is weer een nieuw tovermiddel nodig om het amechtige paard weer in het gareel te krijgen. Dat tovermiddel was er gelukkig weer: de dvd heeft na een aarzelend begin de forse terugval in de cd-markt althans weten af te remmen: in de eerste helft van dit jaar bedroeg de totale omzet in het muzieksegment altijd nog 184 miljoen euro, in de vergelijkbare periode vorig jaar was deze 195 miljoen euro.

De iPod van Apple

Een digitale toverdoos die in de broekzak past en zijn naam ontleent aan pod, dop, schil. Peas in the pot zijn doperwten. De muzieknummers worden als mp-3 erwten van het internet geplukt en vervolgens bewaart in de schil, de van een harde schijf voorziene iPod. De miniversie kan zo'n 1.000 liedjes bevatten, dan is er de 20 gigabyte voor 5.000 en de 40 gigabyte voor 10.000 songs. Om de gedachte te bepalen: dat zijn zo'n 800 cd's! U kunt zich hieromtrent eventueel verder oriënteren op www.apple.com/ipod/specs.html, maar waar het hier feitelijk om gaat is dat deze hedendaagse versie van de bekende Walkman weleens voor een omwenteling in de muziekindustrie kan gaan zorgen.

Deze lichtgewicht digitale jukebox is niets anders dan een mp-3-speler met voldoende opslagcapaciteit om de muziek naar de harde schijf  te 'transporteren'. De aldus opgeslagen muziek kan middels efficiënte rangschikking gemakkelijk worden (terug)gevonden want daarin voorziet het door Apple geleverde softwareprogramma iTunes (www.apple.com/itunes/download). Volgens Apple werden in één jaar 70 miljoen liedjes van de site geplukt - uiteraard tegen betaling van een vergoeding. Er zijn naast  de talloze songs ook bijzondere aanbiedingen. Kortom, iTunes is niets anders dan de liedjeswinkel van Apple op het internet en daarbij blijft het niet: er komen nieuwe 'winkels' bij, zoals die van Tiscali en Yeahronimo. In de komende maanden zien we iTunes ook in Nederland verschijnen en zal ook Free Record Shop tot de aanbieders van muziek tegen betaling gaan behoren.

Illegaal downloaden kan vanzelfsprekend ook: de mp-3-bestanden worden van de pc van iemand anders gedownload. Daarbij is de kans overigens niet ondenkbeeldig dat het bestand is besmet of niet goed blijkt te werken. Kopiëren van iPod naar iPod is niet mogelijk: de kopieerbeveiliging werkt bijzonder effectief. Helaas speelt de iPod geen wma-bestanden af, de muziekstandaard van Microsoft.

Natuurlijk is Apple niet de enige die dergelijke slimme doosjes produceert: Archos en Sony zijn in deze markt ook zeer actief, men heeft de jonge generatie ontdekt en zal het wel dezelfde weg gaan als met de mobieltjes. Dat betekent ook dat binnen zeer afzienbare termijn het aantal virtuele liedjeswinkels als paddestoelen uit de grond zullen rijzen en dat de strijd om de (vooral jeugdige) consument in alle hevigheid mondiaal zal losbarsten.

Van cd naar iPod

Middels de zogenaamde AAC conversie kan de inhoud of een selectie van een cd naar de hard disk van de iPod worden overgezet, desgewenst broederlijk naast de van het internet geplukte bestanden, alles in mp-3-formaat. De gebruiker heeft op deze wijze de beschikking over een uitgebreid muziekassortiment dat zowel binnenshuis als buitenshuis via de hoofdtelefoon kan worden beluisterd. Binnenshuis wordt de iPod aangesloten op de audioinstallatie of de pc (inclusief laptop), buiten is de iPod de zéér eigentijdse Walkman.

Het zal duidelijk zijn dat het thuis kopiëren van cd's van familie, vrienden en kennissen door het gebruik van de iPod alleen maar wordt gestimuleerd: converteren naar mp-3 en klaar is Kees; en iTunes zorgt voor een keurig bijgehouden en gemakkelijk toegankelijke muziekbibliotheek.

Wat komen gaat

Deze nieuwste ontwikkeling brengt de traditionele pijlers waarop de muziekindustrie rust nog heviger aan het wankelen. De aloude functies van de platenmaatschappijen lijken toch hun langste tijd te hebben gehad. Aan de ene kant het contract met de artiest, de noodzakelijke opnamefaciliteiten en de productielijn, aan de andere kant de marketing en de distributie. Daarbinnen worden de kosten en de opbrengsten gegenereerd.

De artiest 'verhuurt' zich exclusief aan een platenmaatschappij en dat mondt uiteindelijk uit in een cd of dvd die we in de winkel of via het internet kunnen kopen. Het hangt van de kwaliteiten van die artiest én de creatieve inzet van de platenmaatschappij af of het album wel of niet (goed) loopt. Het voert hier te ver om de vele factoren die het succes of de mislukking bepalen uit de doeken te doen, maar het komt er meestal op neer dat onvoldoende consumptieve afname in de popsector het gevolg is van tekortschietende marketing en distributie. De 'schuld' ligt zelden echt bij de artiest want iedere marketingdeskundige kan uitleggen dat het product er minder toe doet dan de wijze waarop het aan de man wordt gebracht. Dat vereist in ieder geval een nogal ingewikkelde en dure organisatie waar velen bij betrokken zijn. De artiest wéét dat hij daarvan mede afhankelijk is, hij kent de noodzaak van een organisatie die zijn artistieke output professioneel vastlegt en uiteindelijk aan de man brengt. Dat hij daarvoor moet betalen - in welke contractuele vorm ook - is daarbij geen echt thema. Maar straks kan dat op grote schaal héél anders gaan lopen.

Vergaarbak

Door de grote vlucht van het internet en de gemakkelijke toegankelijkheid ervan voor producenten en consumenten ligt het voor de hand dat ook de commerciële mogelijkheden ervan zoveel mogelijk worden benut. Het internet is inmiddels uitgegroeid tot een ware vergaarbak op wereldwijde schaal en daarin past ook het kopen en verkopen van muziek en alles wat daarmee samenhangt.

De platenmaatschappijen hebben al snel op de internethype ingespeeld en vinden we uiteraard de sites van vrijwel alle labels met muziekvoorbeelden en achtergrondinformatie, waardoor het in principe niet meer nodig is om de gegevens van de platenhandelaar om de hoek te betrekken: het kan allemaal vanuit de spreekwoordelijke luie stoel. Wie min of meer concreet naar iets op zoek is vindt het altijd wel, ook dankzij de bekende zoekmachines.

Wie geen belangstelling heeft voor een compleet album van een artiest kan via internet zelf een compilatie samenstellen en die vervolgens op cd branden of naar de harde schijf van de iPod kopiëren. Het is slechts nog een kwestie van tijd dat met films straks op grotere schaal hetzelfde kan als met muziek: een soort film iPod dus. Dit alles - het wordt nog maar eens gezegd - los van de vraag of het allemaal wel mag, legaal is. Als voor het creatieve werk van anderen niet wordt betaald terwijl er wèl van wordt genoten is het meestal illegaal.

Muziek op schijf

De muzikanten kunnen hun repertoire op het internet rechtstreeks te koop aanbieden en daarmee de platenmaatschappijen het nakijken geven. Of ze dat massaal ook willen is een andere zaak maar het zal toch uiteindelijk de consument zijn die aan de hand van de technologische ontwikkelingen een belangrijk deel van de marsroute kan gaan bepalen. Als die consument wel wil downloaden maar de platenzaak links laat liggen, betekent dit dat hij ook aan de platenmaatschappijen geen geld meer wil uitgeven. Dit aspect zal steeds zwaarder gaan wegen als computers (nog) sneller worden, breedband nóg breder en de opslagcapaciteit nóg groter. Het is zeker denkbaar dat over een aantal jaren álle commercieel uitgebracht muziek in een bepaald genre op de harde schijf van de iPod of iets dergelijks kan worden opgeslagen. Daarmee heb je dan letterlijk álles in huis. Om daarin dan nog de weg te kunnen vinden zal nieuwe software moeten worden ontworpen en zullen er bedrijfjes op de markt actief zijn die zich specialiseren in de 'routing' van de muziek. Ook de artiesten zullen daarbij moeiteloos aansluiting kunnen vinden en niet meer dan een geringe vergoeding betalen voor de daaruit voortspruitende dienstverlening. De digitale techniek zal de helpende hand bieden bij het maken van goedkopere, minder kritische opnamen, want mp-3 sluit een hoge weergavekwaliteit nu eenmaal al bij voorbaat uit. De platenmaatschappijen zoals wij die vandaag de dag kennen lijken althans deels daardoor out of business te zijn. Want er wordt niet meer voor betaald. Het kostbare marketing- en distributieconcept werkt niet meer, A&R (Artists & Repertoire) neemt de artiest in eigen hand, promotieactiviteiten krijgen een geheel andere dimensie.

De botte bijl

De muzieknummers die van het internet kunnen worden afgehaald zijn noodgedwongen gecomprimeerd om de downloadtijd te beperken. Het scheelt de afnemer aanmerkelijk veel tijd en ook de desbetreffende site wordt minder belast. Hoe groter de bandbreedte des te sneller kan worden gedownload.

Het mp-3 formaat is dus gestoeld op compressie: binnen de audiobandbreedte van 20 Hz tot 20 kHz wordt datgene weggelaten dat de luisteraar 'toch niet hoort'. Hetzelfde principe vinden we ook in het ATRAC systeem dat Sony in de minidisc toepast, maar met dát grote verschil dat deze fabrikant de compressietechnologie in de loop der jaren naar ongekende hoogte wist op te voeren en in een blindtest het hoorbare verschil tussen cd en minidisc gewoon wegvalt. Bij mp-3 is dat zeker niet het geval: je zou kunnen zeggen dat er té veel wordt weggelaten, wat zich uit in een schralere, soms ook scherpere klank met een vlakkere dynamiek die goed hoorbaar afwijkt van het origineel. Alsof met de botte bijl in het frequentiegebied is gehakt, wat voor het ene genre (klassieke muziek) duidelijk wel (het grote verschil is ook bij oppervlakkige beluistering al herkenbaar) en voor het andere genre (popmuziek) niet tot aanzienlijk storende gevolgen leidt.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat in het mp-3 domein nog een significante kwaliteitsverbetering haalbaar is: daarvoor is de ingreep te rigoureus. Het lijkt er echter niet op dat de consumenten daarvan wakker liggen want inmiddels werd de iPod mini in ons land geïntroduceerd en was na enige dagen al nergens meer te krijgen: uitverkocht, in navolging van de V.S. Zp gingen de bij elektronicawarenhuis Dixons voorradige 5500 stuks in een paar dagen als warme broodjes over de toonbank. We zien dus de ontwikkeling van een rage waar de handel in cd- en sacd-spelers slechts met jaloerse blikken naar kan kijken.

'Klassieke' muziek

Met de komst van jazz en pop ontstond ook het taalkundige onderscheid tussen deze muziekvormen en de 'klassieke' of 'serieuze' muziek, waarbij de vlag de lading in het geheel niet dekt. Want wat is klassieke muziek? In ieder geval niet de middeleeuwse muziek, en evenmin de moderne of eigentijdse muziek. Renaissance, barok, rococo, biedermeier, romantiek, hoogromantiek, enz., ze vallen allemaal onder die ene noemer, en dat zegt op zich eigenlijk niets. Men probeert het dan ook nog met de term 'serieuze' muziek, maar dit veronderstelt dat Beethoven, Mozart en Haydn nooit in een luimige bui waren, en dat echt vrolijke muziek niet 'klassiek' kan zijn. wèl kan van 'serieuze' muziek worden gezegd dat de componist er serieus werk van heeft gemaakt en dat van de vertolkers hetzelfde wordt verwacht, maar dat raakt feitelijk álle muziek.

Als ik dan maar vasthoud aan die ingeburgerde term, klassieke muziek, dan is het zonneklaar dat mp-3 voor deze muziekvorm ongeschikt is. Er gaat eenvoudig té veel verloren en áls de bandbreedte van de internetverbinding nog aanzienlijk toeneemt kan het er misschien nog eens van komen dat Mahlers Zevende of Wagners Parsifal in niet 'ingedeukte' en dus feitelijk compromisloze vorm in luttele minuten van het net kan worden geplukt. Met download sites voor klassieke muziek die ongecomprimeerde muziekbestanden in de aanbieding hebben.

Wat voor de popartiest geldt, geldt niet voor de klassieke muziek, want die is echt veeleisend op het gebied van Artists & Repertoire, opnametechniek én logistiek. Voor de eenzame violist, cellist of pianist in de opnamentudio geldt dat natuurlijk minder of in het geheel niet, maar voor het 'grote' repertoire (orkest- en koorwerken, opera) werkt een soort hele of gedeeltelijke one man show zoals de albumartiest die zich kan veroorloven, natuurlijk niet. Het doemscenario zou dan kunnen zijn dat bij gebrek aan financiële zuigkracht die altijd van de popsector uitging, ook de klassieke muziek bij de platenmaatschappijen geen vruchtbare bodem meer kan vinden. Projecten 'waar geld bij moet' kunnen dan immers niet meer uit andere, wèl lucratieve inkomstenbronnen worden gefinancierd, want die bronnen zijn dan goeddeels opgedroogd. Terwijl juist bij klassieke muziek niet kan worden volstaan met rudimentaire opnamefaciliteiten en het vaak dan ook nog om grote bezettingen gaat (koor, orkest, solisten).Een tweesnijdend zwaard, dat is wel duidelijk.

Tweede hypotheek...

Ton Koopmans fris ontloken integrale vastlegging van de Bach-cantates werd in de herfst van 2002 door Warner Classics in de ban gedaan, hoezeer dit het platenlabel (Erato) ook speet. Wat Warner betreft zat er in commercieel opzicht geen muziek meer in en dit betekende een vroegtijdig einde van een schitterende reeks.

De gevierde musicus en musicoloog ging echter niet bij de pakken neerzitten, nam een tweede hypotheek op zijn stulp en sloot vervolgens op 3 januari 2003 een nieuwe overeenkomst met het label Challenge Classics, met als sublabel Antoine Marchand (Ton Koopman in het Frans...). Reeds in maart van dat jaar verscheen deel 13. Het enorme project is inmiddels volgens plan afgerond.

Philips Classics gaf onverwacht de brui aan Haitinks nieuwe Mahler-cyclus in Berlijn, met als gevolg dat dit project onderweg bleef steken. Haitink nam echter geen tweede hypotheek (gelet om de enorme kosten zou dit trouwens ook zeker niet voldoende zijn geweest!) en daarmee was het dan afgelopen. Voor zover ik weet zijn er geen plannen om de cyclus alsnog te voltooien.

Maar dvd dan?

De dvd is voorlopig nog niet aan het einde van de economische levenscyclus en is het een lucratieve inkomstenbron die ook investeringen mogelijk maakt. Het verzadigingspunt is lastig te voorspellen omdat de dvd ook een ideale drager is voor de distributie van speelfilms en die vormen - met excuus voor het woordgebruik - een bodemloze put vol nieuwigheden. Platenmaatschappijen hebben daarmee echter weinig te maken: zij moeten het hebben van muziek-dvd's en niet van speelfilms (de sound tracks daargelaten).

Muziek-dvd's hebben het van nature ingebakken nadeel dat het nieuwe er al snel vanaf is, wat de liefhebber er algauw toe brengt om de verzameling uit te breiden. Het bijwonen van een concert is bepaald toch iets anders dan de beeld- en geluidsregistratie daarvan en zeker na enige malen bekijken valt er niet zoveel meer te herkauwen. Een uitzondering kan wellicht worden gemaakt voor muziekdocumentaires en goed geregisseerde operaproducties met bevlogen acteurprestaties, waarop men dan minder snel uitgekeken raakt.

Wanr vrijwel alle concertregistraties volgen het zelfde stramien: close-up beelden van de dirigent en de instrumenten (de partituur wordt als het ware gevolgd), met het gehele orkest in beeld bij tuttipassages, vaak ook afgewisseld door beelden van landschappen, gebouwen, interieurs en kunstwerken.

Bij operaregistraties ligt dat beduidend anders omdat het naast de muziek op de toneelhandeling, het acteertalent, de decors, kostuums en regie aankomt. Waar precies het verzadigingspunt voor dvd ligt en wanneer dat wordt bereikt valt niet zinnig te voorspellen, waarbij het er ook om zal gaan of het van de cd-markt zo bekende heruitgavebeleid (ook die  markt is inmiddels overvoerd geraakt met opnamen die al vele malen eerder - in welke uitmonstering en combinatie ook - zijn verschenen) in het dvd-domein óók werkt. Vele muziekliefhebbers willen voor weinig geld best andere uitvoeringen op cd van een bepaald werk bezitten en dan bieden heruitgaven in de goedkope prijsklasse zeker uitkomst. Daarnaast is het interessant om uitvoeringsstijlen uit voorbije perioden te bestuderen en te vergelijken. Ook dat kan dus voor relatief weinig geld. Voor de dvd ligt dit toch bepaald anders.

De illegaliteit op het internet, met of zonder winstoogmerk

Het wereldwijde web biedt vrijwel onbeperkte kopieermogelijkheden en daarvan wordt natuurlijk driftig gebruik gemaakt. Een onderscheid moet evenwel worden gemaakt tussen het kopiëren met winstoogmerk of kopiëren voor eigen gebruik en eventueel voor familie, vrienden en kennissen. Beide bezigheden hebben voor de industrie evenwel desastreuze gevolgen: wat wordt gekopieerd koopt men immers niet.

Bij het kopiëren zonder winstoogmerk gaat het voornamelijk om het downloaden van muziek of films tegen betaling waarbij in menig geval het materiaal niet alleen voor eigen gebruik is maar ook wordt dóórgekopieerd naar andere geïnteresseerden in de eigen kring. Dan is er de uitwisseling van muziek- of filmbestanden tussen pc-gebruikers, als een soort kwartetspel, waar in principe geen betaling aan te pas komt. De uitwisseling is alleen mogelijk als de desbetreffende pc-gebruikers on line zijn. De contacten lopen vooral via KazaA en City Morpheus, maar er bestaan ook individuele uitwisselingsprogramma's en download sites.

KaZaA

Dit is een peer to peer netwerk waarbij via internet een rechtstreekse verbinding wordt gelegd tussen twee gebruikers met het doel om mp-3-muziekbestanden, maar ook speelfilms, allerhande software en foto's te kopiëren van de ene naar de andere pc. KaZaA bestaat, evenals zijn voorganger Napster, 'bij de gratie van gulle internetters' die bestanden van hun harde schijf beschikbaar stellen aan anderen.

Eenmaal aangemeld als lid wordt bij iedere Internettoegang de door de gebruiker daarvoor beschikbaar gestelde mappen automatisch door KaZaA geïndexeerd. Andere gebruikers kunnen die bestanden dan gemakkelijk vinden en ophalen. Zaak is wel dat de beide gebruikers on line zijn daar anders de download wordt afgebroken.

Met Music City Morpheus is KaZaA de grootste 'intermediair' op dit gebied. hoewel de diensten gratis zijn wordt om commerciële redenen zogenaamde Spy ware software geïnstalleerd die het surfgedrag registreert en advertenties toevoegt aan de internetbrowser. Dergelijke intermediairs zijn niet rechtstreeks verantwoordelijk voor de uitwisseling van muziek: dat zijn uiteindelijk diegenen die de voorziening als een soort uitwisselingsstation gebruiken.

In ieder geval zijn het dit soort bezigheden dat de gang naar de reguliere handel (vrijwel) overbodig maakt. Dat als gevolg van deze toch tamelijk naargeestige ontwikkeling er minder financiële middelen beschikbaar zijn voor fraaie, nieuwe producties wordt door al die kopieerders nog niet goed overzien, maar degenen die niet kopiëren gaan er in ieder geval ook de wrange vruchten van plukken: het reguliere aanbod verschraalt zienderogen.

Naarmate de inventiviteit en de activiteiten van de kopieerders toenemen zal het winstplaatje van de muziek- en filmmaatschappijen meer gaan lijken op Emmentaler kaas. Vaststaat dat de muziekpiraten zich niet laten afschrikken door de dreiging van een door de industrie gestimuleerd juridisch lik op stuk beleid. De pakkans is ook relatief gering.

Ook mag hier weleens worden gezegd dat menigeen er absoluut geen weet van heeft wat nu wel en wat nu niet mag. Volgens Bas Vissers, de coördinator van BREIN, is downloaden in ieder geval niet verboden, maar aanbieden wel.

Toekomstmuziek?

De voortschrijdende chiptechnologie zal leiden tot een aanzienlijke toename van de opslagcapaciteit. We kunnen straks gaan beschikken over een vrijwel onbeperkte eigen muziekbibliotheek. De opslagmiddelen van vandaag de dag zullen bij wijze van spreken overmorgen echter alweer verouderd zijn. Dat kan ook niet anders: wat nu splinternieuw en innovatief is, is straks alweer gedateerd. Alle muziek op een chip is weliswaar nog toekomstmuziek maar het fenomeen komt naderbij. Hetzelfde geldt misschien voor music on demand, waarvoor - net als voor kabel tv en specifieke zenders zoals Canal +  - een vergoeding zal moeten worden betaald. Hoe in een dergelijk systeem het kopiëren effectief kan worden bestreden staat mij niet duidelijk voor ogen. Dat er al bij voorbaat voor moet worden betaald lijkt me een brug te ver te zijn voor diegenen die de kopieerlust ontbreekt.

Buiten de deur

De teloorgang van de winstgevendheid in het muziekbedrijf wordt door menigeen toegeschreven aan vier factoren: de oververzadiging (door een veel te groot en te divers aanbod dat de vraagkant verre overtreft), verminderde belangstelling (de pc als de grootste vijand van de muzikale vrijetijdsbesteding), de (veel) te dure prijs van de gemiddelde cd en natuurlijk. het kopiëren. Om de plooien glad te strijken kan men ervan zeggen dat de waarheid ergens in het midden ligt.

Wat de precieze oorzaken ook mogen zijn, er kan op zich weinig op tegen zijn dat concertzaal en operatoneel in de komende jaren een grotere groei mogen beleven dan de 'geconserveerde kunst'. De regelmatige aanraking met lévende kunst, die zich van binnenuit steeds vernieuwt, stijgt qua belang ver uit boven welke cd- of dvd-verzameling dan ook. Ik trap een open deur in met de constatering dat een avondje cd's draaien bepaald iets anders is dan het bijwonen van een prachtig concert. Ik herinner me nog precies wat ik op 4 mei 1982 in Wenen hoorde, terwijl ik er werkelijk geen idee van heb welke cd's ik in datzelfde jaar voor de eerste keer beluisterd heb. Geen enkele cd of dvd komt als belevenis ook maar enigszins in de buurt van een weekje Bayreuther Festspiele. Het belang van het 'erbij zijn' mag niet worden onderschat, ook niet in de wetenschap dat die goeie ouwe, maar vaak o zo verguisde radio zóveel interessante live concerten en operavoorstellingen de huiskamer binnenbrengt.

Daarmee onderschat ik zeker niet de grote betekenis van de in de tijd bevroren vertolkingen die we op ieder moment dat het ons uitkomt kunnen beluisteren, een ware hoorn des overvloeds.

Hoorn des overvloeds

De cd heeft zich door de jaren heen bewezen als de belangrijkste drager van muzikale informatie uit het verleden. We kunnen putten uit een enorm rijke bron, een vrijwel onoverzienbaar arsenaal van artistieke prestaties uit het jongste en het verre verleden dat ons in staat stelt ons te verdiepen in de grote verscheidenheid in uitvoeringsstijlen en scholen, waardoor we ons muzikale vocabulaire aanzienlijk kunnen uitbreiden. We zijn volop in de gelegenheid om te kunnen vergelijken, beoordelen en afwegen, onze voorkeuren te bepalen en dit alles in een historisch perspectief te plaatsen. Dat kon in mindere mate in het lp-tijdperk ook wel, maar minder uitgebreid. Vandaag de dag is vrijwel álles dat vanaf het prilste tijdstip werd vastgelegd op het zilveren schijfje beschikbaar, meestal ook nog digitaal ontdaan van allerlei ongerechtigheden, zodat we vrijwel ongestoord naar het muziek maken van toen kunnen luisteren.

We kunnen dvd's aanschaffen die ons inzicht geven in de wijze waarop musici uit een ver geleden zich presenteerden, hun artistieke boodschap en overtuiging uitdroegen, zowel in concerten als in repetities.

Dit alles leidt tot inzichten en oordeelsvorming die zowel met kwaliteit als met appreciatie te maken hebben en die hun onverbiddelijke weerslag vinden in het hedendaagse concert- en operabedrijf: matige kwaliteit wordt al snel herkend.

Dat is een hoorn des overvloeds van onschatbare betekenis die in euro's niet valt uit te drukken en waarvan het belang niet slechts onze generatie geldt. Het eindeloze gejeremieer over 'de hoge prijs van de cd' staat daarmee in een wel erg schril contrast.

Met wat er nu op de markt voorhanden is kunnen we járen vooruit, de vele nieuwkomers ten spijt. Daarmee onderschat ik niet het belang van nieuwe vertolkingen van bestaande meesterwerken, want zo is het altijd al geweest, maar het is evenmin zinvol om die enorme schatten van groot muzikaal gewicht die in de loop der jaren zijn uitgebracht links te laten liggen. De cd-kopers die er niet naar omkijken omdat ze niet DDD zijn, beseffen niet was ze missen!

index