Uitgangspunten

Het is een eerste vereiste dat de classificatie wordt gemotiveerd. Ik heb de kernpunten voor u geselecteerd, in mijn mengelmoesje van Nederlands en Engels:

Nr.	Orkest	Motivering
1	Koninklijk Concertgebouworkest	Alleen van chef-dirigent Mariss Jansons [1]
2	Berliner Philharmoniker	Alleen van (de BPh-hoornist) Fergus McWilliam [1]
3	Wiener Philharmoniker	"Mits met de juiste (goede) dirigent: het beste orkest ter wereld" [2]
4	London Symphony Orchestra	Alleen van gastdirigent Marin Alsop [1]
5	Chicago Symphony Orchestra	Alleen van pianist Emanuel Ax [1]
6	Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks	Alleen van chef-dirigent Mariss Jansons [1]
7	Cleveland Orchestra	"De eigenschappen van Het Koninklijk Concertgebouworkest en de Wiener Philharmoniker in zich verenigd" [2]
8	Los Angeles Philharmonic	Alleen van voormalig gastdirigent Leonard Slatkin [1]
9	Budapest Festival Orchestra	Aan de top, met superieure musici [2]
10	Sächsische Staatskapelle Dresden	Alleen van violist Nikolaj Znaider [1]
11	Boston Symphony Orchestra	"Classy and sophisticated" [2]
12	New York Philharmonic	"Het oudste orkest in de VS en still going strong, and vibrant" [2]
13	San Francisco Symphony Orchestra	"Beautifully polished" [2]
14	Orkest van het Mariinski-theater	"From strenght to strenght" [2]
15	Russisch Nationaal Orkest	"Achieved considerable and consistent critical acclaim" [2]
16	St.-Petersburg Filharmonie	" Incredibly active" [2]
17	Gewandhausorchester Leipzig	" They carry their sense of heritage in everything they play" [2]
18	New York Metropolitan Opera Orchestra	Geen duidelijk oordeel (meer een werkomschrijving) [2]
19	Saito Kinen orkest	"Acclaimed recordings for Philips and Sony" [2]
20	Tsjechische Filharmonie	Geen duidelijk oordeel (meer een werkomschrijving) [2]

[1] Het voorbeeld van de slager die zijn eigen vlees keurt. Dat geldt niet alleen voor de dirigenten, maar ook voor orkestleden en solisten, die zowel artistiek als commercieel afhankelijk zijn van het orkest dat zij beoordelen.
[2] Over de in het artikel geponeerde meningen kan ik heel kort zijn: duidelijke, voor iedereen te toetsen criteria ontbreken. De beschrijvingen hebben of een te algemeen karakter of verdienen die naam niet eens.

Globetrotters of thuisblijvers?

Doordat een houtsnijdende motivering ontbreekt heeft het geen zin om in te gaan op de praktische invulling van deze 'orkestentest'. Het lijkt in ieder geval onmogelijk dat die elf recensenten de wereld hebben afgereisd op zoek naar alle orkesten die in aanmerking zouden kunnen komen voor een plaats in de top-twintig. Zo zie ik dat collega Thiemo Wind niet doen; en als hij dat wèl heeft gedaan zal hij dit naar ik aanneem kunnen aantonen. Dat moet dan minstens een groot aantal airmiles, zegelboekjes, bonuspunten en hotelkortingsbonnen hebben opgeleverd. Maar er is nog een weg van de minste weerstand, de verwijzing naar 'gastoptredens'. Nee dus, want orkesten dienen primair te worden beoordeeld op hun eigen werkplek, daar waar ze ook repeteren.

Gramophone beweert: "The panel have considered the question from all angles - judging concert performances as well as recording output, contributions to local and national communities (wat heeft dat met de orkestkwaliteit te maken?), and the ability to maintain iconic status in an increasingly competitve contemporary climate." Het zal wel, maar ik ben zo vrij dit niet voor zoete koek aan te nemen. Het is verstandig als u dat evenmin doet.

Recording output. Als kwaliteitscriterium? Ik beperk me tot een simpel voorbeeld, dat de Gramophone zelf heeft aangeleverd in de vorm van een sampler-cd met daarop zes voorbeelden van de Greatest Orchestra's of the World. Wat blijkt? Dat de opnamekwaliteit per track sterk verschilt. Jammer dat een tijdschrift zo slordig omgaat met deze materie en dat er zo weinig over blijkt te zijn nagedacht. Of men heeft alleen goed nagedacht over de commerciële voordelen van een dergelijke 'contest' voor het tijdschrift zelf. Dit soort competities (we worden erdoor overspoeld, op ieder denkbaar gebied) vormt een aanslag op de belangrijkste pijler waarop de muziek rust, die van de integriteit. Het is in dit geval nog veel erger doordat heldere beoordelingscriteria ontbreken, waardoor niemand in staat is om zelf aan de hand daarvan te toetsen.

Niet zo belangrijk, maar toch...

De Michelin-test, de Nationale Haringtest, de Beste Auto van het Jaar, het Beste Beeldscherm van het Jaar, ach, per saldo is het allemaal niet zo belangrijk. Het is nu eenmaal een menselijk trekje om te grossieren in prijsvragen, concoursen, het beste van dit of het beste van dat. Wie een beetje doordenkt, haalt over dit soort onzin gewoon de schouders op. Dergelijke 'waarderingen', zijn gebaseerd op pure fictie, al gaan ze vervolgens de wereld over en gaan ze in de media van hand tot hand en krijgen daardoor uiteindelijk de status van 'waarheid'. Als het maar vaak en lang genoeg wordt geschreven, gaat men er misschien wel écht in geloven...

Het Beste Orkest ter Wereld bestaat in ieder geval niet, het is een fictie. De beste orkesten ter wereld geven elkaar kwalitatief gewoon niets toe. Ik ben werkelijk benieuwd naar de uitslag van een blindtest, als die vakkundige journalisten ernaar moeten raden welk orkest ze te horen krijgen.

Naar heel mooie muziek luisteren kan ook - heel goed zelfs - met de orkesten van Philadelphia, Detroit, Dallas, Minnesota, Milaan, Florence, München, Parijs, of het Londense Philharmonia, het Scala orkest, het Suisse Romande orkest, het Chamber Orchestra of Europa, het Mahler Jugend Orchester, enz. enz.. En er zijn van die avonden dat het Gelders Orkest het beste ter wereld is, of het Rotterdams Philharmonisch, of... In ieder geval dragen al die orkesten in positieve zin bij aan de muzikale opwarming van de aarde. Gramophone's 'contest' is - om met Karajan te spreken - gaslicht.

In een advertentie van het Koninklijk Concertgebouworkest, afgedrukt op pagina 38, staat een passender omschrijving: "For a wonderful conductor, a marvellous orchestra and superb acoustics, come to Amsterdam!" Het is gewoon de waarheid, want het ís een geweldig orkest, niets meer of minder. Een dergelijke advertentie kunnen de Weners in ieder geval niet plaatsen, tenzij ze het met de kritiek van hun plaatsgenoot niet eens zijn: "If we can find a wonderful conductor, we offer you a marvellous orchestra in superb acoustics. Then, come to Vienna!"