Hij was juist 89 geworden, Henri A. van Hessen, toen hij op 21 oktober 2008 de Styx moest oversteken. Hij  worstelde al  enkele jaren met zijn gezichtsvermogen en uiteindelijk ook met de gewrichten. Een man, Rotterdammer in hart en nieren, van vele faculteiten en een zondagskind. Hij was voorbestemd om de leiding van het bedrijf van zijn vader, een kasregisteronderneming, over te nemen en leed daaronder. Maar dat wist ik nog niet toen ik in 1971 de Witte de Withstraat in Rotterdam zocht om te solliciteren bij TransTec. Op het opgegeven adres trof ik een showroom vol schrijfmachines. Teleurgesteld stapte ik naar binnen om de weg te vragen maar achterin de zaak zag ik het QUAD- vignet.  Ik moest me een weg zoeken tussen stapels KEF Cresta kartons, argwanend-vrolijk gadegeslagen door 2 paar vrouwenogen. de vrouwen van de administratie, ze werken er na 38 jaar nog steeds! Uiteindelijk bleek de heer Van Hessen in een piepklein kantoortje te resideren, met een belet-lampje op de deurpost. Aan een stalen bureau ontwaarde ik hem: een scherp gesneden gezicht achter een zwaar hoornen brilmontuur met flonkerende glazen. Verder onder handbereik een Triumph schrijfmachine, Wybertjes en een stapel oranjebruine pakjes Caballero sigaretten. Een ouderwets grijs kostuum met brede revers. We analyseerden samen een advertentie in het muziekblad LUISTER met als tekst een gefingeerd proces verbaal. Een agent voelt zich "gevaccineerd" door de klankeigenschappen van de KEF Cadenza luidspreker. Er waren verontruste brieven binnengekomen dat hier "gefascineerd" moest staan. Wel dat soort grappen,  hij grossierde erin en ik heb er 15 jaar van mogen genieten.

Want dat ik de baan had was wel duidelijk: waarschijnlijk was ik de enige die op een onzinnige personeelsadvertentie in Radio Electronica had gereageerd. En TransTec zat verlegen om mankracht want het bedrijf groeide als kool. Hij bracht me in zijn Citroen DS naar het station en overreikte me een bouwpakket van een  buisvoltmeter. "Begin maar vast aan je meesterproef," grijnsde hij. Hij had zelf ook de nodige Heathkit meetapparatuur gebouwd en ik zie nog de trots in het directiekantoor toen op basis van een schema in het gezaghebbende Engelse elektronicablad Wireless World  een 4-functie elektronisch rekenmachientje het leven werd ingeblazen. Zo´n dingetje koop je nu voor ´n  halve euro bij Blokker.

Ondergeschoven kindje

TransTec zat nog tot 1971 als ondergeschoven kindje tussen de kantoormachines. Je vond de  technische dienst in de kelder. Die kende geen daglicht en via een koker werd buitenlucht aangevoerd. Tenzij een vrachtauto voor de expeditieingang stond en de technici in rochelende doodsnood naar buiten vluchtten. Het nieuwe, ruime pand aan de Schiedamsevest was ooit van piano- en orgelhandel Goldschmeding. In de etalage bleef als relikwie een tweemanualig Neupert klavecimbel staan dat nog door I Musici was gebruikt. Ik was twee dagen werkzaam  toen Van Hessen me in een kraftpapier verpakte stofjas aanreikte " O ja, dat vergat ik: "directieassistenten dubbelen hier als chef-expeditie." In zo´n sfeer loop je gillend weg of je voelt je er thuis. Gelukkig kwam onze toenmalige adviseur, Wim Begeer, hoogleraar econometrie aan de Erasmus Universiteit, regelmatig op woensdagmiddag in het magazijn werken om inzicht in logistieke processen te krijgen. Daar keek bij TransTec niemand van op.

Een snoer van anekdotes, onvermijdelijk

Hij teisterde de bedrijfsvereniging, nu het UWV, door te protesteren tegen de hoogte van de risicopremie onder aanvoering "dat het grootste gevaar dat een TransTec medewerker kon treffen was om met de vinger tussen het tuinhekje beklemd te raken."  En tuinhekjes waren schaars in het Rotterdam van de opbouw.

In de gemeentebegroting van Rotterdam ontwaarde hij een absurd hoog bedrag voor de openbare tijdaanwijzing."Twee ton voor 200 klokken, da´s  1000 gulden per klok!." Prompt werden GEB ambtenaren telefonisch lastiggevallen over de omvang der (bescheiden) onderhoudswerkzaamheden waarna een scherpe prijs werd geoffreerd. Daarop reageerde de gemeente met ´daarvan kan uit solidariteit met het ambtenarenapparaat (30.000) geen sprake zijn."

Tante Pos liet weten suffixen als straat, laan, plein in te willen korten tot "str","ln" en "pln". Dat leverde de hoofdbesteller een pittige brief op, stellend dat het belachelijk was om zijn woonadres Molenlaan in te korten Molenln. Ik won het van hem: mijn Lisplein verloor twee letters en werd Lispln. Zo´n heldenfeit werd beloond met een dubbelzinnige limerick  in je postvakje. Plaatsruimte verhindert me deze goedbewaarde tekst op te nemen.

Van Hessen hield zijn stafmedewerkers voor om bij dienstreizen vooral goede restaurants op te zoeken: " je weet nooit wie je daar tegenkomt." Dergelijke aanmoedigingen vielen bij de staf in gewijde aarde, de hele Guide de Michelin werd uitgekruist. Zijn vrouw Jannie, die hij gemakshalve de personeelszaken had toebedeeld, moest vervolgens de puntjes op de i zetten: tweede klas treinkaartjes kon ook wel!    

Voor dealers bewaarde hij een speciale visitekaartje met de tekst "verzoeke deze muziek niet op mijn KEF luidsprekers te spelen." Meestal betrof dat James Last. Er waren er die zo´n kaartje koesterden, anderen schrapten uit woede KEF definitief uit hun assortiment. Dat moest vertegenwoordiger van het eerste uur Martin Goosen dan weer goedpraten. Gelukkig zat die niet om een woordje verlegen.

TransTec moedigde het zelfbouwen van luidsprekers bijzonder aan. KEF leverde de chassisluidsprekers en de gedetailleerde Nederlandstalige bouwvoorschriften en -tekeningen. Angstige momenten ontstonden wanneer trotse bouwers hun vaak loodzware contracties met veel moeite naar de Maasstad vervoerden. Het klinkend resultaat viel niet altijd mee. De klap van de valbijl die Van Hessens oordeel vergezelde leidde nog al eens tot ontgoocheling bij de noeste bouwer, die menigmaal meer verstand van houtbewerken dan van muziek had.  

Een recensie in een Duitse muziektijdschrift over de Jecklin Float sprak over de problemen mit einer überdurchschnittlichen Kopfdurchmesser bij gebruik van deze elektrostatische koptelefoon. Zo´n industriële opmerking was reden voor Van Hessen om deze bespreking in grote oplage te laten overdrukken.

Imponderabilia en talmoedische wijsheden.

Muziekliefhebbers wensten vaak een recept voor gebruik van hun muziekinstallatie. "Is mijn pickupnaald kapot als ik de arm op de plaat laat vallen? De legendarische  houten ADC -arm (in de Amerikaanse versie) kende nl. geen lift. Prangende vragen over hoe lang je ´n  QUAD versterker aan kon laten staan kregen als antwoord "van veel aanstaan wordt -ie niet slechter, van veel aan- en uitzetten niet beter."  Ik kreeg pas na jaren door dat het aan de Talmoed ontleende wisecracks waren die hij menigmaal op argeloze cliënten  losliet. 

Strijdbaar mens

Van Hessen had het menigmaal met de oppermachtige Consumentenbond aan de stok die hij  betichtte van  onbenul. Dat resulteerde bijvoorbeeld  in advertenties in de elektronica vakbladen met de vette kopregel "de bond heeft ons een rotstreek geleverd" (over Adamin Litesold precisiesoldeerboutjes).

Hans Ouwerkerk, toenmalige ombudsman  van de VARA wilde het naadje van de kous weten over de (hoge) prijsvorming van een schakelklokje in het TransTec assortiment. Van Hessen schreef de VARA dat ze de inkoopfacturen mocht inzien, mits ze ook bereid zou zijn om haar foute inschatting  in deze te erkennen. Dat zag de VARA niet zitten.

Het FIRAT-bestuur soebatte keer of keer of TransTec bereid was met zijn dure spullen te exposeren op deze toonaangevende audio/videobeurs. Die trok in de hoogtij-jaren in tien dagen 300.000 bezoekers. "Hoeveel betalen jullie me om met mijn vlag jullie lading te dekken", flitste het over de vergadertafel: "kaviaar serveer je niet in een pispot."  

Aandoenlijk

Tijdens dienstreizen kwam het voor dat hij aan de rem trok en me meetroonde naar bijvoorbeeld Wientjes in Zwolle,  Hof van Holland in Hilversum of Dorrius in Amsterdam. Dan stond je bij het buffet: "Kijk eens een vierladige NCR kasregister met 9 ober-telwerken..".Een smal, bronzen plaatje op de sokkel "A van Hessen & Co Rotterdam-Amsterdam. Arnhem-Den Haag" verried de leverancier. Dat bedrijf  - met 100 medewerkers - bestaat nog steeds en is gevestigd in Ridderkerk.

Op congressen en lezingen wist hij feilloos leeghoofdige sprekers te ontmaskeren, maar ook uitstekende inleiders tot radeloosheid te brengen door ze op vragen te vergasten die voor dat moment een te hoog abstractieniveau vergden. Vragen in de  geest van "waartoe zijn wij op deze elektronische aarde." Ook opmerkingen als "muziek is te mooi om aan technici over te laten" riepen nervositeit op achter de katheder.

Zorgvuldig

Veel energie besteedde hij aan het schrijven van brochures en handleidingen waarbij die voor de QUAD 33/303-combinatie en voor de NAKAMICHI cassettedecks uitgroeiden tot felbegeerde verzamelaarsobjecten. Men was nog niet bedacht op hoofdstukken als "Handelingen waar u beslist spijt van krijgt" en bijzinnen als "Laat dat na, u kunt nog beter rokend salpeterzuur over uw kleding gooien." Maar wie zijn per octaaf uitgesplitste nomenclatuurtabel ziet bij het benoemen van klankeigenschappen van luidsprekers, buigt diep.

Zijn ABC van de cassetterecordertechniek  kent zijn weerga niet in binnen- en buitenland. Maar ook in vertaald/bewerkte brochures als "Tot u spreekt de kamer" betoonde hij zich een meester in de technische exegese.

Hoeveel LUISTER lezers keken blij-verbaasd op toen hij in een advertentiespread een parallel trok tussen de Mithraslegende en de geboorte van het NAKAMICHI 580 cassettedeck. In veel van zijn aanpak herken je de aloude schildspreuk "Ken uzelf, verbeter uzelf "

Hoe frustrerend en stimulerend was het om eigengebakken teksten aan hem voor te leggen. Die werden in luttele minuten overgeschreven, drastisch ingekort en aanzienlijk verhelderd. "Facile inventis addere", siste ik dan met als lik-op-stuk antwoord "haal maar gauw koffie voor je baas, ventje!"  

Wat een soms krankjoreme advertentieteksten smeedde hij met als hoogtepunt een jaarlijkse kruiswoordpuzzel-advertentie in het muziekmagazine LUISTER waarbij zijn medewerkers uitdrukkelijk  niet waren uitgesloten van deelneming: de doorloper was toch te moeilijk.

Hoeveel muziekliefhebbers informeerden tot in de jaren bescheiden wat ze zich in hemelsnaam moesten voorstellen bij een hybride tuner (deels buizen/deels halfgeleiders), en waarom de QUAD ESL elektrostatische luidspreker  beneden serienummer 16.800 een kleine modificatie behoefden. Wat is dat, modificatie?

Ik koester nog tientallen karakteristieke TransTec grafiekpapiertjes met uitleg van de QUAD 303 tripletschakeling, hoe een L-pad verzwakker functioneerde, hoe een Baxandell klankregeling (laag schuivend/hoog kwispelend) uitpakte, hoe de preëmphasis in een FM-zender verliep, hoe je het oscilleren van neon afstemlampjes op de QUAD FM-tuner kon tegengaan, hoe een driepools filter (18 db/octaaf) eruit zag. Elke medewerker kon zich op elk moment bij hem aandienen met een technische vraag en genoot dan zijn volledige aandacht. Als contrast konden vragen over salarisverhoging in een Babylonische spraakverwarring ontaarden.  

Hoogfrequent laboratorium thuis

Lezers van Luister wisten het al: geïnteresseerden waren altijd ´s avonds thuis op Molenlaan 218 welkom voor  demonstratie en advies. Middenin de huiskamer was een werktafel uitgespaard. Heel chic op maat gemaakt  met een oscilloscoop, meetzender, vervormingsmeter en laatjes vol fijnmechanisch gereedschap. Nog tot 1975 werd elke QUAD tuner bij hem thuis gecalibreerd. Hij vond dat nodig en aanvankelijk kostte dat niet meer dan 5-6 dozen uitpakken per week! 

Sardonisch

Mensen waren soms voor hem bevreesd. De oorzaak was bij intimi welbekend; zijn eeuwige woordspeligheid. Onder het razendsnel zoeken naar een gevat antwoord raakten  tact en inlevingsvermogen weleens ondergesneeuwd.  Dan zagen gesprekspartners zijn ironie en spot voor cynisme aan. Een man die zich zowel in woord als geschrift helder en spits uitdrukte, maar als oprechte Rotterdammer zijn echte emoties liever verstopte. Zijn naasten wisten dat  achter het masker van rationaliteit een gevoelige ziel school. Het was de brok in de keel die hem verried en soms kwam hij in memo´s en correspondentie (aan anderen n.b.) met een U-bocht terug op zijn uitglijders. Dat lazen zijn naaste medewerkers dan terug in drie speciale brievenmappen getooid met de titel "Ridders, Sluwerds en Gluiperds." Van Hessen besteedde veel zorg aan de correspondentie met TransTec-cliënten. Zijn schrifturen waren een genot om te lezen en ik hoor op menige audioshow nog regelmatig dat zijn brieven tientallen jaren na dato nog worden gekoesterd.

Grillig in zijn voorkeuren, naar mensen en situaties. Een scherp intellect, een analytische geest, een razendsnelle debater. Ik vond dat er vele parallellen waren met de witty en sardonisch overkomende componist Igor Stravinsky. Maar waar vind je een werkgever die zijn stafmedewerkers tijdens de nieuwjaarsborrel drie bonnetjes uitreikt? Die droegen een TransTec stempel met daardoorheen in spits guirlandeschrift geschreven: "Goed voor 1 stomme streek." Bij meningsverschillen over zakelijke transacties hoefde je slechts demonstratief naar je portemonnee te grijpen: "OK. ga maar boterbiesjes halen." Dat kon bij de aanpalende comestibleswinkel op de Schiedamsevest, die een groot deel van zijn zoetwarenomzet dankte aan dergelijke afstraffingen.  Overigens had hij die bonnetjes zelfs het hardst nodig, vonden zijn naaste medewerkers.

Stokpaard van hem was ook de overweging om niet al te afhankelijk te worden van je grootste afnemer. Van Hessen stuurde het bij de jaarbespreking rustigjes aan op een onoverbrugbaar verschil van mening, waarna de betrokken manager boos het pand uitbeende en TransTec een klant kwijt was. Dat leverde dan weer een schaal koekjes voor de wit weggetrokken medewerkers op.

Wie de huidige bankcrisis onder ogen ziet weet dat dissidente geluiden binnen eigen kring niet altijd even gretig werden gehoord: zo´n beleid leidt  uiteindelijk tot inteelt. Van Hessen haalde tot wanhoop van zijn vrouw Jannie zowel medewerkers als relaties aan die menigmaal voor disruptie zorgden. Een zekere chaos vond hij op zijn plaats en vooral in de technische dienst, het kloppend hart van het bedrijf,  huisde menig vrijbuiter, vrijdenker of oorspronkelijke, maar hogelijk onaangepaste, geest. Overigens was hijzelf buitengewoon ordelijk: alleen al zijn gewoonte om op elk aangeschaft apparaat met zorg de aankoopdatum te stickeren.

Patroon

Een patroon die zijn werknemers niet gauw - weleens -  liet vallen in voorkomende conflictsituaties. Opmerkelijk ook hoe hij  in een wild moment instemde met een groot  advertentiecontract en zijn assistent ´s anderendaags op bevel (sic) liet opbellen met de mededeling dat de baas niet tot dergelijke toezeggingen bevoegd was. Verbijstering aan de andere kant van de lijn. Schaterlach in huis toen de uitgever zich schriftelijk beklaagde.

Hart voor Rotterdam

Hoe hartgrondiger hij op de stad Rotterdam afgaf hoe duidelijker werd hoe diep de pijn zat over het verwoestende bombardement op de stad. Met hem in de auto, kreeg elke straat, steeg of slop wel een toelichting."Hier is de Rubroekstraat, in ´45 centrum van de zwarthandel. Ik kreeg daar een half -doorgeknipt- briefje van vijf als wisselgeld." In zijn colbert - dat hij overigens niet graag droeg - bewaarde hij een plat stalen schroevendraaiertje van een bijzonder model. Dat was na het bombardement op het toenmalige bedrijfspand aan de Schiekade uit het puin gehaald evenals een rond staafje zilver van aan elkaar gesmolten dubbeltjes uit de gespaard gebleven brandkast, waarin verder slechts verkoold papier zat.

Literatuur en muziek

Favoriete schrijvers waren Sigmund Freud, Albert Einstein en de sf-schrijver en technische encyclopedist Isaac Azimov. Die laatste inspireerde hem tot het compileren van een Nederlandstalig overzicht van de ontwikkelingen in wetenschap en techniek. Hij was er jaren mee bezig. Ook goed voor een enthousiaste reactie: de detectiveschrijver Raymond Chandler (The lady in the lake).

Techniek was de rode draad in de bedrijfsvoering, op de hielen gevolgd door muziek, waarbij onder de medewerkers de klassieke muziek de boventoon voerde. Hij stelde daar met groot enthousiasme jazz grootheden als  Fletcher Henderson, Count Basie en Duke Ellington tegenover. Er waren jaren dat het hele bedrijf  muziek die uit de demonstratiekamers opklonk, meefloot: Count Basie/Mills Brothers Up a lazy River en - net zo gemakkelijk - Purcells Birthday Ode for Queen Mary: Come, ye sons of art. Hij knutselde dagenlang om alle mono Duke Ellington opnamen in 2 kanalen op een cassettedeck op te nemen, zodat een C-90 bandje hem  drie uur muziek verschafte. Op een van de eerst verkrijgbare draagbare computers, de Kaypro Ten met twee floppy discs à  360 kB, tikte hij dan met zorg alle titels uit.

Klankopnamen

Eind jaren ´70 tekende dreef ook veel aandacht naar fotografie (het bedrijf had een eigen kleurendoka) en het had niemand verbaasd als aan de importactiviteiten een cameramerk was toegevoegd. Er dienden zich ook mogelijkheden aan om concertopnamen in De Doelen, Concertgebouw en elders  te maken, aanvankelijk met Studer A80- en Telefunken M28 bandspelers. Naderhand werd dat een digitaal Sony F1-setje (een van de eerste in NL) in parallel met een Nakamichi cassettedeck. Mede dankzij het inspirerend boek van Jürg Jecklin (de geestelijke vader van de Jecklin microfoonschijf) bleken deze opnamen uitstekend bruikbaar om de kwaliteiten van de NAKAMICH decks te onderstrepen. De reeds aanwezige prachtige collectie Schoeps microfoons werd voor dit doel regelmatig uitgebreid.

Met Van Hessen als Tonmeister produceerde TransTec LP´s met pianisten als Willem Brons en Richard Stein. Maar ook een buitengewoon succesvol dubbelalbum met de fluitsonates van Bach met Raymond Delnoye, de hoornconcerten van Mozart, kamermuziek van Rachmaninov, symfonieën van Peter Schat met het Concertgebouworkest enz. 

De Doelen

Legendarisch ook was de feestelijke bijeenkomst in het directiekantoor van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Er was een geluidsinstallatie nodig om de eerste vrucht van een contract met Philips te beluisteren. Champagne, bestuur en directie van het orkest schaarden zich om de KEF RR-104 luidsprekers. Wijlen Willem Vos, artistiek adviseur van het orkest, snelde binnen met de eerste persing van Rome & Juliet van Sergej Prokofiev onder Edo de Waard. De naald zakte in de groef, iedereen keek geconcentreerd toe en wachtte op de spannende klanken van de Montagues et des Capulets. Van Hessen nam intussen de tijd om uit te leggen wat voor een rotakoestiek de Grote Zaal van De Doelen had en kraakte de plaat af.. Daar zat het gezelschap bepaald niet op te wachten. Het was in de jaren ´70  in kleine kring bon ton om af te geven op de Doelenakoestiek. En zie: in de 21ste eeuw is de zaal opgenomen in het pantheon van beroemde zaalakoestieken.

De fabrikanten

Bijzondere producten hebben rugdekking van bijzondere ontwerpers en fabrikanten. Ontmoetingen met de geniale Peter Walker van QUAD, een erudiete Raymond Cooke  van KEF, een bevlogen ontwerper Laurie Fincham, eveneens van KEF. Mensen als de Basler Jürg Jecklin, Peter Pritchard (ADC) en bovenal Eddie Nakamichi zagen we regelmatig. Zij kruidden zowel het technisch als het sociaal discours. Van Hessen genoot ervan, en zijn medewerkers in de slipstream.

Navrant

Grimmig stelden enkele aanwezigen in de aula van het crematorium vast dat de  muziek tijdens de plechtigheid  werd weergeven door BOSE luidsprekers. Uitgerekend het merk dat door TransTec jarenlang tot mikpunt van spot was gekozen. Het verbaasde niemand dat muziek van Duke Ellington "Mood  Indigo" en "In my Solitude" opklonk. Ik meen te weten dat hij er ook via de Bose speakers vrede mee gehad zou hebben. Sedert het overlijden in 2002 van zij dierbare vrouw Jannie wilde hij geen muziek meer horen. Herinneringen aan harmonische  huwelijksjaren braken hem op, zo zei hij me: "Musik wird oft nicht schön gefunden, weil stets mit Geräusch verbunden." (Wilhelm Busch).