CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, augustus 2016

 

Max Reger - Repräsentative Orgelwerke 5

Phantasie und Fuge in d, op. 135b - Neun Stücke op. 129

Cor van Wageningen (orgel)

Toccata Records TTR 9605 • 61' •

Opname: 21 mei 2014, Walcker Orgel, Grote Kerk te Doesburg

Info/bestellen: toccatatrr@hotmail.com

 

Max Reger overleed in 1916, dus is 2016 uitgeroepen tot Regerjaar. Een beetje hypocriet is dat wel, want Reger komt in de alledaagse concertpraktijk nog maar weinig aan bod. Zelfs van het feit dat hij na Johann Sebastian Bach de grootste orgelcomponist is die Duitsland heeft voortgebracht is - althans in Nederland - maar nauwelijks te merken. Zeker, er zijn hier organisten geweest die het voor Reger opnamen; Charles de Wolff was een groot Regervertolker en ook Piet van Egmond liet zich niet onbetuigd. Van de organisten die nu actief zijn verdient Jos van der Kooy een groot compliment voor de manier waarop hij Reger naar het Müller orgel in de Bavo weet te vertalen. En dan zijn er twee mannen die ook discografisch hun bewondering voor Reger in klank hebben omgezet. Wouter van den Broek nam in 1990 de complete Choral Phantasien op (heruitgegeven door het label Brilliant) en in 1992 de 12 Monologe voor het label Emergo, die hoognodig aan een heruitgave toe zijn. Cor van Wageningen heeft zich het meest indringend met Reger verstaan, in zijn monumentale reeks Repräsentative Orgelwerke, een serie waaraan hij nu het vijfde deel toevoegt. Ze is gerangschikt naar de onregelmatige scheppingsperiodes waarin Reger zich met het orgel bezighield. Het eerste deel kwam uit in 1995 en omvat de jaren 1893-1902 (de jonge Reger), twee jaar later volgde 1901-1916, in deel drie uit 2000 gaan we terug naar 1902/03; deel vier verscheen in 2006, is in zijn geheel aan de Zwölf Stücke opus 65 (uit 1902) gewijd en is hier door Gerco Schaap besproken. Deel 1 werd opgenomen op het Walcker orgel in Doesburg, de drie volgende delen op het Sauer orgel van de Berlijnse Dom. Voor deel 5 keert Van Wageningen na twintig jaar terug naar Doesburg voor de laatste levensjaren van de componist: 1913-1916.

Max Reger was zelf geen groot organist, maar hij heeft een gigantische hoeveelheid orgelwerken nagelaten. Hij schreef ze voor zijn goede vriend Karl Straube, een orgelvirtuoos met een internationale reputatie. Veel ervan behoort dan ook tot het moeilijkste dat een organist voor zijn kiezen kan krijgen. Aan de top staan de zeven Koraalfantasieën, forse werken van rond een kwartier. Ze zijn gebaseerd op Lutherse koraalmelodieën - een merkwaardige keuze voor een componist die zichzelf als 'door en door katholiek' beschouwde. De ideale instrumenten voor Regers orgelwerken zijn producten van de 'Orgelreform', instrumenten die in latere tijd met een scheef oog werden bekeken vanwege hun fabrieksmatige factuur en veelal niet-mechanische tractuur. Ze zijn in Nederland een schaars artikel, maar in de Grote Kerk van Doesburg bevindt zich een ideaal specimen, gebouwd door de Duitse firma Walcker. In dit laatste deel van de Repräsentative Orgelwerke presenteert Cor van Wageningen Regers laatste orgelopus, de kolossale Phantasie und Fuge opus 135b in zijn originele, onverkorte gedaante, een werk van bijna 25 minuten, en daarom al direct gepubliceerd in een gecoupeerde versie. In de jaren zeventig werd de originele versie teruggevonden, die hier bij mijn weten zijn discografische première beleeft. Alleen al daarom is deze uitgave van onschatbare waarde. De Neun Stücke opus 129 dateren uit 1913; het zevende deelje, een Intermezzo in f, komen we met enige regelmaat op orgelrecitals tegen. Juist door de uitgekiende contrastwerking binnen dit opus maakt een integrale uitvoering veel meer indruk dan de spreekwoordelijke som der delen. Van Wageningen geeft de woekerende chromatiek van Reger de ruimte door rustige tempi, en laat de legendarische pianissimi waarmee de componist zo graag zijn fuga's begint uit het niets opbloeien. Voeg aan dit soevereine spel het schitterende instrument, een doorwrochte toelichting en een pracht van een opname toe. Met deze vijfdelige cyclus heeft Cor van Wageningen een indrukwekkend levenswerk geschapen waarnee hij zich internationaal weet te onderscheiden.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links