CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, mei 2013

 

American Mavericks

Varèse: Amériques

Cowell: Synchrony – Piano Concerto

Harrison : Concerto for Organ with Percussion Orchestra

San Francisco Symphony Orchestra o.l.v. Michael Tilson Thomas

SFS 0056 • 73' • (sacd)

Live-opname: december 2010 (Synchrony) en maart 2012, Davies Symphony Hall, San Francisco

   

Tussen de orkesten van San Francisco en Amsterdam zijn meer overeenkomsten dan verschillen. Het KCO is soms het beste orkest ter wereld, en in ieder geval altijd het beste orkest van Nederland. In Amerika ben je nooit het beste orkest, daarvoor is de competitie te groot, en wat San Fransisco betreft zijn er nog vijf wachtenden voor u. Dat neemt niet weg dat San Francisco voorop loopt wanneer het gaat om de promotie van zijn eigen prestaties, met een cd-label dat er niet om liegt. Net als in Amsterdam ligt daarbij de laatste jaren de nadruk op twee pijlers: Mahler en eigentijdse muziek. Mahler wordt in SF door chef-dirigent Michael Tilson Thomas (MTT) voorbeeldig opgenomen in super audio formaat. De interpretaties pakken de draad op waar Leonard Bernstein die liet liggen – alle remmen gaan los.

MTT is altijd een voorvechter geweest van eigentijds en vergeten repertoire, te beginnen met zijn complete registratie van de orkestwerken van Ives voor CBS – een onderneming die hoopvol van start ging in Amsterdam, maar al snel elders voltooid moest worden. Het KCO heeft inmiddels een prachtige serie cd’s uitgebracht onder de titel Horizon, een schitterend initiatief dat in San Francisco zijn soulmate vindt in deze cd, ‘American Mavericks’. Het verschil is wel dat de Amsterdammers voor hun Horizon afhankelijk zijn van gastdirigenten, terwijl chef Michael Tilson Thomas nadrukkelijk aanwezig is wanneer er ontdekkingsreizen naar componisten uit het recente verleden ondernomen worden. Mavericks noemt hij ze, eigenheimers.

Om te beginnen Henry Cowell (1897-1965), die als eerste de binnenkant van de piano indook, en daar klanken ontdekte die ons dankzij John Cage bekend in de oren zijn gaan klinken. De cd opent met het orkestwerk Synchrony uit 1930, een typisch product van zijn tijd. Na een trompetsolo van drie minuten nemen we waar dat ‘La Création du Monde’ van Darius Milhaud nog vers in het gehoor lag. Pianist Jeremy Denk – een boeiende blogger – is solist in Cowells pianoconcert (1928), waarvan het tweede deel de titel Tone Cluster meekreeg. Clusters zijn een uitvinding van Cowell, je zou ze kunnen vertalen als toontrossen en ze zijn gemakkelijk te produceren. Gewoon je onderarm op de pianotoetsen leggen, of iets subtieler met een op maat gesneden plankje een aantal tonen laten aanspreken.

Dat was wat Lou Harrison (1917-2003) van Henry Cowell leerde, maar hij voegde daar het nodige aan toe. Harrison was een klankvinder die met bloempotten en auto-onderdelen een slagwerkorkest samenstelde dat zijn gelijke niet kent. Met dat slagwerkorkest ging hij het traditionele symfonieorkest te lijf in alle mogelijke genres. Wat te denken van een orgelconcert met begeleiding van de vreemdste geluiden? Organist Paul Jacobs laat op voorbeeldige wijze horen hoe dat klinkt.

De Fransman Edgard Varèse verhuisde in 1918 naar de Nieuwe Wereld en begon daar aan een nieuw muzikaal bestaan, dat resulteerde in een nieuw opus: Amériques. Angstaanjagende sirenes scharen zich daar aan de onontkoombare invloed van de Sacre van Strawinsky. In 1921 was het klaar, en in 1926 dirigeerde Leopold Stokowski deze kolossale partituur voor het eerst met zijn Philadelphia Orchestra – 150 man sterk. Varèse begreep dat het ook wel met een onsje minder kon en reduceerde de orkestbezetting in 1927, sindsdien de standaard, en de versie die hier is opgenomen. Amériques is geen nieuwkomer in de catalogus: de complete werken van Varèse werden door het KCO onder Riccardo Chailly opgenomen voor het label Decca.

Horizon en Mavericks – schitterende muziek gespeeld door toporkesten met bevlogen dirigenten en door de orkesten zelf prachtig opgenomen en uitgegeven. Two thumbs up!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links