CD-recensie

 

© Aart van der Wal, september 2016

 

Le Temple et le Désir

Mazzocchi: Désir sacré - L'amour profane - Marie Madeleine, désir et douleur - Sonnets et madrigaux spirituels

Ensemle Elyma o.l.v. Gabriel Garrido

K617 CDB004 • 74' •

Opname: juni-juli, september 2015, Notre Dame de Malpas, Montfrin (F)

   

De Italiaan Domenico Mazzocchi (1592-1665), niet te verwarren met zijn muzikaal minder begaafde broer Virgilio, schreef voor zover wij weten uitsluitend vocale muziek. Naast componist was hij Romeins rechtsgeleerde. In 1621, na zijn muziekstudie bij Giovanni Maria Nanino, trad hij in dienst bij kardinaal Ippolito Aldobrandini en vervolgens bij kardinaal Maffeo Barberini, de latere Urbanus VIII. Hij bleef tot zijn dood in 1665 in Rome en componeerde vooral voor het Vaticaan tijdens het pontificaat van achtereenvolgens Gregorius XV, Urbanus VIII, Innocentius X en Alexander VII.

Aan het einde van de zestiende eeuw was Rome het spirituele centrum van het westerse christendom. Het was een ook in muzikaal opzicht turbulente periode, met de opkomst van de Reformatie en de 'voorschriften' die werden uitgevaardigd naar aanleiding van het Concilie van Trento. Het pakte uit als de transitie naar de barok. De kerkelijke toon was gezet door de hogeschool van de polyfonie zoals die was gevormd door de kringen rond Giovanni Pierluigi da Palestrina (1525-1594). In de seculiere muziek was het de uit Florence overgewaaide nieuwe of moderne stijl die door Claudio Monteverdi (1567-1643) naar een hoogtepunt zou worden gevoerd. Het muzikale landschap was ingrijpend veranderd: rond 1600 had de tot dan allerwegen gedomineerde polyfonie plaats moeten maken voor de instrumentaal begeleide monodie (waarbij het uitsluitend de solostem is die het expressieve karakter bepaalt). De tekst en de uitbeelding daarvan, daar ging het primair om; en die moest verstaanbaar zijn en blijven, terwijl in de vocale polyfonie alle stemmen een zelfde importantie hadden. In de monodie was het juist de bovenstem die alle aandacht naar zich toe trok, met de bas als harmonisch fundament. Middenstemmen werden gereduceerd tot niet meer dan vulstemmen. Het lijkt aldus een tegenstrijdige ontwikkeling: de polyfonie enerzijds en de monodie anderzijds, maar tijdens de Contrareformatie zouden beide vormen naar elkaar toegroeien en zelfs met elkaar versmelten. Religieuze en wereldlijke muziek raakte op die manier met elkaar verstrengeld, wat zich in nieuwe expressievormen uitkristalliseerde.

Mazzocchi toont zich in de dialogen, concertationes, sonetten en madrigalen een ware meester, doordrongen van de nieuwe stijl, maar sterk gevarieerd en met een menigmaal adembenemende inventie. Hier presenteert hij zich als de nieuwe Gesualdo da Venosa (1566-1613), literair en muzikaal goed onderlegd, de 'stile moderno' tot in de finesse beheersend, waardoor het affect tot een glorieuze belevenis wordt. Soms wanen we ons in de wereld van Gesualdo (het madrigaal Pian piano), soms in die van Monteverdi (Christo smarrito), wat tevens iets zegt over de kennis die hij van deze componisten had en zijn gave om met behoud van zijn eigen artistieke individualiteit en integriteit daaruit nieuwe stilistische contouren te schetsen.

Het Ensemble Elyma acteert op het hoogste niveau, met als stralend middelpunt de sopranen Bárbare Kusa en Maria Cristina Kiehr (die op mij al een onvergetelijke indruk maakte in Caldara's 'Maddalena Ai Piedi Di Cristo' op Harmonia Mundi, 2002). Maar iedereen speelt eigenlijk zijn of haar hoogste troeven uit, in een historisch verantwoorde en tot in de puntjes verzorgde uitvoering, in het stralende licht van de fabuleuze opname . Hoe kwetsbaar is deze muziek, hoe zorgvuldig moeten stemvoering, dictie en balans op elkaar zijn afgestemd, want het sfeervolle discours is zo gebroken. Liefde en drama, pijn en verlangen leveren evenzovele wonderschone contrasten op. Met tien vocale solisten (sopraan, mezzosopraan, countertenor, tenor, bariton, bas), negen koristen (sopraan, alt, tenor, bas) en tien instrumentalisten (viola da gamba, violon, violone, luit, chitarrone, gitaar, harp, orgel, klavecimbel)


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links